• 
• 

Arbo: dit staat er in de Arbowet en zo pas je ‘m toe

In dit artikel lees je meer over:

Arbo(wet) in het kort
Wat staat er in de Arbowet?
Aandachtspunten voor goed arbobeleid
Ondersteuning door het SER Arboplatform
Ondersteuning van arbodeskundigen
Arbo en hybride werken
Plichten van werknemers
Meer informatie

Arbo(wet) in het kort

• Doel van de wet is zorgen voor veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid door het werk
• De Arbowet is een kaderwet en bevat vooral algemene bepalingen en richtlijnen.
• De wet wordt uitgewerkt in het Arbobesluit, met concretere regels en algemene voorschriften.
• De Arboregeling is een verdere uitwerking en bevat bepalingen voor specifieke situaties.

Wat staat er in de Arbowet?

Werken brengt risico’s met zich mee. Ieder jaar krijgen tienduizenden mensen in Nederland een arbeidsongeval of beroepsziekte − soms met fatale gevolgen. De Arbowet is erop gericht deze risico’s te minimaliseren en alle werkenden te beschermen tegen onveilige en ongezonde omstandigheden. Die risico’s zijn zeer divers en lopen per sector sterk uiteen. De wet bevat dan ook een breed scala aan richtlijnen en bepalingen. Bijvoorbeeld regels over blootstelling aan gevaarlijke stoffen, licht en geluid, bepalingen over werkdruk, persoonlijke beschermingsmiddelen en nachtdiensten.

Aandachtspunten voor goed arbobeleid

De Arbowet legt een grote mate van verantwoordelijkheid bij de werkgevers. Zij zijn verplicht werknemers een veilige en gezonde werkplek te bieden en hen te beschermen tegen arbeidsrisico’s. Aan de hand van de volgende aandachtspunten is na te gaan of het gevoerde arbobeleid aan de belangrijkste eisen voldoet:

• Wijs een preventiemedewerker aan binnen het bedrijf die zich richt op het bevorderen van een veilige en gezonde werkplek. Werkgevers met maximaal 25 medewerkers in dienst mogen deze taak zelf uitvoeren.
• Breng alle mogelijke veiligheids- en gezondheidsrisico’s voor het personeel in kaart met een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Neem daarin ook een plan van aanpak op met maatregelen om deze risico’s te voorkomen of te beperken en voer deze ook uit. Laat je hierbij helpen door de preventiemedewerker en/of arbodeskundige. Je kunt ook een RI&E opstellen met behulp van het gratis programma.
• Actualiseer de RI&E tenminste één keer per jaar en laat deze toetsen door een arbodienst of gecertificeerde deskundige. Bij meer dan 25 werknemers is dit verplicht.
• Leg de taken en verantwoordelijkheden van iedereen die betrokken is bij de arbozorg vast, en zorg dat deze bekend zijn binnen de organisatie.
• Betrek de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging bij de aanwijzing van de preventiemedewerker en bij het opstellen van de RI&E en het plan van aanpak.
• Sluit een overeenkomst of basiscontract met een arbodienst of bedrijfsarts. Werknemers moeten toegang hebben tot een bedrijfsarts en een second opinion kunnen aanvragen.
• Zorg dat er altijd minimaal één bedrijfshulpverlener (bhv’er) aanwezig is op de werkvloer die eerste hulp kan bieden in gevaarlijke situaties.
• Pak alle gevaren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers zoveel mogelijk aan bij de bron. Dit heet de arbeidshygiënische strategie.
• Stem werkzaamheden en werkplekken zo veel mogelijk af op de persoonlijke eigenschappen van werknemers.
• Licht werknemers voor over alle aspecten die met gezond en veilig werk te maken hebben en zorg dat de procedures en veiligheidsprotocollen bij hen bekend zijn.
• Bied werknemers de gelegenheid om periodiek een arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) te ondergaan. Voor risicogroepen is medische keuring verplicht.
• Betrek de ondernemingsraad (indien aanwezig) of personeelsvertegenwoordiging bij het gevoerde arbobeleid en de resultaten. Ga naar medezeggenschap en arbeidsomstandigheden hoe je dit kunt aanpakken.
• Maak sluitende arbo-afspraken met bedrijven waarmee wordt samengewerkt.
• Zorg voor een procedure voor het melden en registreren van arbeidsongevallen, gevaren en beroepsziekten.

Ondersteuning door het SER Arboplatform

De SER ziet het als zijn taak om goede arbeidsomstandigheden in Nederland te stimuleren. Werkgevers, werknemers en arbodeskundigen kunnen daarom voor al hun arbovraagstukken terecht op het SER Arboplatform. Voor alle bedrijven, groot en klein, in alle branches en sectoren. Dus ook voor midden- en kleinbedrijf (mkb). Dit platform:

• Maakt inzichtelijk hoe je concreet invulling geeft aan de bepalingen in de wet.
• Helpt bij het vinden van oplossingen voor specifieke of persoonlijke vraagstukken op het gebied van gezond en veilig werken.
• Biedt handreikingen en dossiers voor diverse arbo-onderwerpen – van veiligheid, gevaarlijke stoffen en medische keuringen/PAGO tot psychosociale arbeidsbelasting, RI&E en COVID-19 – met concrete aanknopingspunten om aan de wet- en regelgeving te kunnen voldoen.
• Bevat een databank Grenswaarden Gevaarlijke Stoffen op de Werkplek.
• Legt gedetailleerd uit hoe je belangrijke arbo-onderwerpen kunt vormgeven binnen je bedrijf. Hoe ontwikkel je een Arbocatalogus en hoe maak je deze digitaal beschikbaar voor gebruikers, welke maatregelen moet je nemen, en welke risico’s moet je opnemen in je RI&E? Welke rechten en plichten heb je als werknemer?

De inhoud van het Arboplatform komt tot stand in samenwerking met werkgeversorganisaties, vakbonden en ministeries.

Bekijk de animatievideo over het SER Arboplatform (YouTube)

Handreikingen op het SER Arboplatform

In de handreikingen van de SER is te lezen aan welke wet- en regelgeving bedrijven moeten voldoen. Ze geven ook concrete aanknopingspunten voor maatregelen en oplossingen. Er zijn handreikingen over de volgende arbo-onderwerpen:

• Arbeidsveiligheid
• Bedrijfshulpverlening (BHV)
• COVID-19
• Fysieke belasting
• Preventiemedewerker
• Taal en veiligheidsrisico’s
• Uitzendwerk
• Zwangerschap & Werk

Ondersteuning van arbodeskundigen

Voor organisaties kan het lastig zijn te voldoen aan alle verplichtingen. In de eerste plaats omdat daarvoor deskundigheid vereist is waar de gemiddelde werkgever niet over beschikt. Er kan sprake zijn van technische normen die alleen met de juiste achtergrondkennis te interpreteren zijn. Daar komt bij dat werkgevers er simpelweg niet altijd bij stilstaan dát werknemers bepaalde risico’s lopen.
Organisaties staan er gelukkig niet alleen voor. Werkgevers zijn verplicht een basiscontract met een arbodienst af te sluiten met daarin de rechten en plichten van alle belanghebbenden. Een arbodienst is een commerciële partij die onder meer ondersteuning biedt bij het opstellen van een arbeidsomstandighedenbeleid en RI&E, en bij verzuim en re-integratie van werknemers. Daarnaast kunnen werkgevers zich laten adviseren door uiteenlopende arbodeskundigen. In de wet worden vier kerndeskundigen genoemd:

• (Hogere) veiligheidskundige
  Richt zich op het bevorderen van de veiligheid en voorkomen van ongevallen en calamiteiten.
• Bedrijfsarts
  Richt zich op begeleiding van zieke werknemers.
• Arbeidshygiënist
  Richt zich op hinderlijke en schadelijke omgevingsfactoren zoals binnenklimaat, gevaarlijke stoffen en trillingen.
• Arbeids- en organisatiedeskundige
  Richt zich op een effectieve balans tussen inzetbaarheid en gezondheid.

Afgezien van deze kerndeskundigen zijn er veel meer arbodeskundigen in te schakelen, ieder met zijn eigen specialisme. Denk aan een ergonoom, maatschappelijk werker, bedrijfsverpleegkundige of stralingsdeskundige. TNO ontwikkelde een handige tool waar je kunt checken welke arbodeskundige je kunt raadplegen in specifieke gevallen. Op dezelfde site is een (niet uitputtende) lijst van arbodeskundigen te vinden met een beschrijving van hun werkzaamheden en verwijzingen naar beroepsverenigingen.

Arbo en hybride werken

Ook thuis hebben werknemers recht op een ergonomische werkplek om lichamelijke klachten te voorkomen. Het is daarom belangrijk om afspraken te maken over faciliteiten zoals een bureaustoel, computer of beeldscherm. Als thuiswerken om andere redenen moeilijk is, zal de werkgever in samenspraak met de werknemer naar een oplossing zoeken. Denk bijvoorbeeld aan het organiseren van een alternatieve werkplek. Meer informatie over hybride werken is te vinden in het SER-dossier Hybride werken en op rijksoverheid.nl.

Plichten van werknemers

Uit de verantwoordelijkheden van werkgevers vloeien allerlei rechten voort van werknemers. Maar vanzelfsprekend hebben zij ook plichten, zoals:

• De veiligheidsvoorschriften en procedures van het bedrijf opvolgen.
• Arbeidsmaterialen, persoonlijke beschermingsmiddelen en gevaarlijke stoffen op de juiste manier gebruiken en opbergen.
• Meewerken aan voorlichting en trainingen van de werkgever over veilig en gezond werken.
• Gevaren voor de veiligheid en gezondheid direct melden bij de werkgever.
• De werkgever en arbomedewerkers bijstaan in het uitvoeren van hun wettelijke arboplichten.

Meer informatie

• Elders op deze site is een overzicht te vinden van websites van relevante organisaties op het gebied van gezond en veilig werken.
• Vragen met betrekking tot gezond en veilig werken kun je ook rechtstreeks stellen aan het SER Arboplatform.
• Op het Arboportaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid staat informatie over de Arbowet voor werkgevers, arbodeskundigen en werknemers, inclusief veelgestelde vragen en nuttige links naar wetgeving, brancheorganisaties en arbocatalogi. In een arbocatalogus staat beschreven hoe werkgevers en werknemers binnen een bepaalde sector voldoen aan de arboregels.
• In de Arbobalans 2022 van TNO zijn actuele cijfers te vinden over de arbeidsomstandigheden en gezondheid van werkenden en van het arbobeleid in bedrijven in Nederland.
• Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2023 (NEA) van TNO/CBS is een jaarlijkse enquête die de veranderingen in het werk en de werkomstandigheden van werknemers in Nederland volgt en de gevolgen ervan voor hun gezondheid en duurzame inzetbaarheid.