Veelgestelde vragen

Nee, dat hoeft niet. Vroeger was het kabinet wél verplicht om de SER over alle belangrijke voornemens op sociaal-economisch gebied advies te vragen. Deze verplichting is in 1995 geschrapt uit de wet, zonder dat dit tot minder adviesaanvragen heeft geleid.

En als de raad niet om advies wordt gevraagd over een onderwerp dat hij wél belangrijk vindt? Dan kan de SER besluiten ongevraagd advies uit te brengen. Dit heet dan een advies eigener beweging. Dat heeft vooral zin als vooraf duidelijk is dat er een unaniem advies tot stand kan komen. Het gaat in de praktijk om een relatief klein aantal adviezen, die meestal gaan over internationaal beleid.

Voor de beantwoording van deze vraag maken we onderscheid tussen enerzijds kroonleden en anderzijds werknemers- en ondernemersleden

Benoeming kroonleden

Kroonleden worden – op voordracht van het kabinet – door de koning (bij Koninklijk Besluit) benoemd. Voor meer informatie zie: Wat is de rol van de kroonleden?

Benoeming werknemersleden en ondernemersleden

De benoeming van werknemersleden en ondernemersleden is een zaak van de vakcentrales en centrale ondernemersorganisaties zelf. Zij bepalen wie er namens hun organisaties zitting neemt in de SER. Welke organisaties bevoegd zijn tot het benoemen van leden en hoeveel leden zij mogen benoemen wordt bij Koninklijk Besluit bepaald.

Raad

De voltallige raad vergadert in beginsel eenmaal per maand, op de derde donderdag van de maand. Dat gebeurt in de raadzaal van het SER-gebouw. Het belangrijkste onderdeel van de raadsvergadering vormt de behandeling en vaststelling van adviezen. Deze worden voorbereid door een commissie of werkgroep. Als de partijen het op bepaalde punten niet eens zijn, komen de verschillende standpunten in het advies te staan. De vergaderingen van de raad zijn in de regel openbaar. Belangstellenden hoeven zich niet van tevoren aan te melden als zij een vergadering willen bijwonen. Agenda’s en verslagen van de raadsvergaderingen staan op deze website.

Commissies

De raad laat zich in zijn werk bijstaan door een groot aantal commissies en werkgroepen. Evenals de raad zijn ze uit drie partijen samengesteld. Ze bestaan uit ondernemers, werknemers en onafhankelijke deskundigen. Ook niet-raadsleden kunnen lid zijn van een commissie. De meeste commissies bereiden adviezen voor die vervolgens door de raad worden besproken en vastgesteld. Sommige commissies kunnen ook rechtstreeks advies uitbrengen. Het voorzitterschap van een commissie wordt in beginsel door een kroonlid vervuld. Een bijzondere commissie is de Bestuurskamer. Dit is een commissie van uitsluitend raadsleden die zich speciaal met de bestuurlijke taken van de SER bezighoudt.

Ministerieel vertegenwoordigers

Bij de openbare vergaderingen van de raad en de besloten commissie- en werkgroep-vergaderingen zijn altijd ministeriële vertegenwoordigers als waarnemers aanwezig. Dit zijn ambtenaren die gespecialiseerd zijn in bepaalde beleidsterreinen. Hierdoor is een goede uitwisseling van informatie tussen de raad en zijn commissies met de verschillende departementen mogelijk.

Secretariaat

Het secretariaat ondersteunt de raad en zijn commissies bij de voorbereiding en uitvoering van de verschillende werkzaamheden. Daaronder is begrepen de uitvoering van enkele wetten en de toezichthoudende taak. Het secretariaat telt ongeveer 100 medewerkers. Aan het hoofd staat de algemeen secretaris. (Organisatieschema)

Totstandkoming advies

Een advies doorloopt het volgende traject voor het wordt uitgebracht aan kabinet of parlement:

1. Een minister of staatssecretaris of het parlement stelt een adviesaanvraag op en stuurt die naar de SER;
2. Het dagelijks bestuur van de SER beslist welke commissie of werkgroep het advies gaat voorbereiden;
3. Deze commissie of werkgroep stelt in enkele vergaderingen een concepttekst op. Deze tekst is in de regel openbaar;
4. De organisaties van sociale partners bespreken het concept in eigen kring en komen met een reactie (‘achterbanberaad’);
5. De reacties worden besproken in de commissie of werkgroep en verwerkt in de tekst;
6. Het ontwerpadvies wordt naar de raad gestuurd;
7. De raad bespreekt het ontwerpadvies in zijn openbare vergadering en stelt het advies vast.
8. Het advies wordt naar de adviesvrager gestuurd.

Juist als het gaat om onderwerpen die buiten het klassieke sociaal-economische terrein liggen, kan de inbreng van andere groeperingen van belang zijn. Zo kan een advies winnen aan kwaliteit én draagvlak. Organisaties die op het desbetreffende terrein een specifieke invalshoek hebben of een specifiek belang behartigen, kunnen worden betrokken bij de voorbereiding van een advies in een commissie. Ze worden echter geen lid van de raad en hebben daardoor ook geen inbreng en betrokkenheid bij de formele vaststelling van het advies.

Deze groeperingen kunnen op verschillende manieren betrokken worden:

• De commissie kan organisaties ‘horen’ via een hoorzitting, panelgesprek of werkbezoek. Dit komt regelmatig voor.
• Organisaties kunnen op ad hoc-basis (voor een bepaald adviesproject) deelnemen aan een commissie. Voorbeeld: twee organisaties van aandeelhouders (VEB en Eumedion) waren lid van de commissie die het advies over evenwichtig ondernemingsbestuur voorbereidde.
• Organisaties kunnen op structurele basis lid worden van een commissie, waarmee ze in principe betrokken worden bij alle adviesprojecten op het betreffende beleidsterrein. Zo is de Consumentenbond lid van de Commissie voor Consumentenaangelegenheden en zijn natuur- en milieuorganisaties lid van de commissies Duurzame Ontwikkeling, en Ruimtelijke Inrichting en Bereikbaarheid.

Ja, de SER verstrekt subsidies aan een aantal instellingen, voornamelijk op grond van zijn algemeen richtinggevende taak (artikel 2 van de Wet op de Sociaal-Economische Raad). De instellingen die subsidie ontvangen op grond van artikel 2 Wet op de Sociaal-Economische Raad zijn:

Stichting van de Arbeid

De SER subsidieert 75 procent van het exploitatietekort. De rest wordt rechtstreeks opgebracht door de centrale ondernemersorganisaties en de vakcentrale.

Provinciale advies- en overlegorganen

Op basis van de SER-subsidievoorwaarden ontvangt een provinciale SER maximaal 100.000 euro aan subsidie onder voorwaarde dat de SER-subsidie nooit hoger is dan 2/3e van het exploitatietekort. Daarnaast is de voorwaarde dat een Provinciale SER ook gefinancierd wordt door de provincie.

Stichting voor de Jaarverslaggeving

De Stichting voor de Jaarverslaggeving krijgt 7/11e deel van het exploitatietekort gesubsidieerd. De NBA en Eumedion financieren het overige deel.

Met deze drie subsidies is jaarlijks ruim 1,7 miljoen euro gemoeid.

Zie: Subsidiebesluit SER (PDF, 17 kB)
Zie: Subsidiekader SER (PDF, 137 kB)

Europa

In verscheidene Europese landen bestaan sociaal-economische raden en vergelijkbare instituten. Tussen de SER'en binnen de Europese Unie vindt regelmatig overleg plaats. Op EU-niveau functioneert bovendien het Europees Economisch en Sociaal Comité van de Unie (EESC).

Wereld

Ook buiten Europa zijn er sociaal-economische raden. Op 1 juli 1999 is – mede op inititatief van de Nederlandse SER – de Internationale Vereniging van Sociaal-Economische Raden en Vergelijkbare Instituten (AICESIS) opgericht. Doel van de vereniging is onderling ervaringen uit te wisselen en te bevorderen dat er ook in andere landen sociaal-economische raden of soortgelijke instanties komen. De vereniging heeft leden in Europa, Afrika, Azië en Latijns-Amerika.

Zie: Links SER'en

Het is erg belangrijk om overeenstemming te bereiken over doelen en middelen van het sociaal-economisch beleid. In Nederland doen we dat via overleg op verschillende niveaus:

• In de bedrijven overlegt de ondernemingsraad met de bedrijfsleiding. 
• Op brancheniveau onderhandelen vakbonden met werkgeversorganisaties over de collectieve arbeidsvoorwaarden in de bedrijfstak. 
• Op nationaal niveau fungeren de SER en de Stichting van de Arbeid.

Door dat overleg kent Nederland relatief weinig arbeidsconflicten. Het aantal stakingsdagen is laag in vergelijking met het buitenland. 

De CSRD is een van de initiatieven die past binnen de Europese “Green Deal” en andere nationale en internationale initiatieven op het gebied van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) en verduurzaming. Onderstaand een selectie van duurzaamheidswet- en regelgeving of andere initiatieven en een bondige beschrijving van de relatie tot de CSRD.

• Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD): De CSDDD stelt een corporate due diligence-plicht vast voor grote bedrijven om negatieve mensenrechteneffecten zoals kinderarbeid en milieueffecten zoals vervuiling in hun eigen activiteiten, die van hun dochterondernemingen en in hun "keten(s) van activiteiten" te identificeren en aan te pakken. CSDDD verwijst voor bepaalde taken naar bestaande wetgeving. Bijvoorbeeld, wat betreft openbare communicatie over due diligence, vertrouwt de richtlijn op de rapportage onder de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), waardoor duplicatie voor bedrijven binnen het bereik van beide sets regels wordt vermeden. Voor het kleine aantal bedrijven dat nog niet onder de CSRD valt, vult het de bestaande regels aan door een vereenvoudigd en afgestemd rapportagekader te bieden.
   
• EU Taxonomie: De EU Taxonomie is een classificatiesysteem dat duidelijk maakt welke economische activiteiten als ecologisch duurzaam kunnen worden aangemerkt. Ondernemingen die onder het toepassingsbereik van de CSRD vallen, dienen bovendien op grond van artikel 8 van de EU Taxonomie te rapporteren over hoe en in welke mate hun bedrijfsactiviteiten zijn afgestemd op de EU Taxonomie. Hoewel zowel de EU Taxonomie als de CSRD dezelfde ecologische onderwerpen behandelen, hanteren ze elk een andere benadering wat resulteert in verschillende rapportagevereisten.
   
• Klimaatakkoord van Parijs: Het klimaatakkoord is een internationaal verdrag ondertekend door bijna 200 landen om de opwarming van de aarde te beteugelen. Ook de Europese Unie heeft zich hieraan gecommitteerd en de CSRD is een concrete manier van de EU om uitvoering hieraan te geven.
   
• Nederlandse Corporate Governance Code, en overige wet- en regelgeving die invulling geven aan het bestuursverslag: De CSRD/ESRS is een aanvulling op de huidige regels voor het bestuursverslag. Informatie die op grond van huidige wet- en regelgeving al onderdeel is van het bestuursverslag zal opgenomen moeten blijven worden. Het is de bedoeling dat de ESRS-verwijzingen toestaan om dubbelingen te voorkomen. De precieze invulling hiervan is nog onduidelijk.
   
• OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen (OESO MNO richtlijnen): Dit is een internationale standaard voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De OESO-richtlijnen bieden handvatten voor bedrijven om met kwesties om te gaan zoals ketenverantwoordelijkheid, mensenrechten, kinderarbeid, milieu en corruptie. In de CSRD en de ESRS wordt op verschillende plekken expliciet verwezen naar deze OESO-richtlijnen, bijvoorbeeld dat de materialiteitsanalyse van een negatieve impact ingegeven moet worden door het due diligence proces - zoals vastgelegd in de OESO.
   
• Science Based Targets: Science Based Targets zijn (goedgekeurde) CO₂-reductiedoelstellingen die de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graden. De ESRS (Klimaat standaard (E1)) heeft dit ook als referentiepunt. De onderneming moet bijvoorbeeld melden of de CO₂-reductieplannen in lijn zijn met een 1,5 graden-scenario. De instelling die plannen van bedrijven kan beoordelen op deze 1,5 graden-doelstelling is het Science Based Target initiative (SBTi) - een samenwerking tussen vier ngo’s, UN Global Compact, het Carbon Disclosure Project (CDP), Wereldnatuurfonds (WWF) en het World Resource Institute (WRI). Ondernemingen hoeven op grond van de CSRD geen doelstellingen te hebben die in lijn zijn met Science Based Targets - maar moeten dat dan wel melden. De transparantie wordt hierdoor vergroot.
   
• Standaarden van de International Sustainability Standards Board (ISSB): De ISSB is een zusterorganisatie van de IASB (opsteller van IFRS: International Financial Reporting Standards). Een belangrijk uitgangspunt van de CSRD en de ESRS is de vergelijkbaarheid tussen ondernemingen in de EU en het beperken van dubbele rapportagelasten, bijvoorbeeld indien (ook) de standaarden van de ISSB worden gebruikt. Daarom hebben de Europese Commissie en EFRAG zoveel mogelijk aansluiting geprobeerd te zoeken bij internationale standaarden, met name die ontwikkeld zijn of worden door GRI (Global Reporting Initiative) en ISSB (International Sustainability Standards Board). Zie de ‘ESRS-ISSB Standards Interoperability Guidance’ gepubliceerd door EFRAG en de IFRS Foundation voor meer informatie.
   
• Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR): Financiële marktdeelnemers die op grond van de SFDR moeten rapporteren, hebben data nodig van de ondernemingen waarin is belegd. De CSRD en met name de ESRS voorzien in deze behoefte, omdat de benodigde data waarover ook moet worden gerapporteerd volgens de SFDR rechtstreeks of goed herkenbaar en vindbaar is in de ESRS.
   
• Verenigde Naties Duurzame ontwikkelingsdoelen - Sustainable Development Goals (SDG’s): De Duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties voor 2030 zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken. De CSRD kan gezien worden als een praktische uitwerking van de SDG’s om door middel van transparantie een duurzame ontwikkeling van de wereld te bewerkstelligen, waarvan de CSRD een Europese aanpak is.
   
• Verenigde Naties (UN) Guiding Principles for Business and Human Rights (UNGP’s): Dit is een internationale standaard voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). In de CSRD en de ESRS wordt op verschillende plekken expliciet verwezen naar deze UNGP’s.
   
• Verordening verbod producten gemaakt met dwangarbeid (Forced labor ban): Dit wetsvoorstel verbiedt het aanbieden van producten die gemaakt zijn met dwangarbeid binnen de Europese interne markt. Het voorstel geeft de nationale autoriteiten de verantwoordelijkheid om de wet te handhaven, op basis van onderzoek d.m.v. een ‘risk-based approach’. De CSRD vraagt bedrijven te rapporteren over arbeidsrelaties, inclusief dwangarbeid in de Sociale Standaard S2.
   
• Verordening betreffende ontbossingsvrije producten (deforestation regulation): Deze verordening verbiedt het aanbieden van producten die bijdragen aan ontbossing en aantasting van bossen binnen de Europese interne markt. Dit voorstel valt, net als de CSRD, binnen de Europese Green Deal. Daarnaast verplicht de CSRD bedrijven te rapporteren over ecosystemen en biodiversiteit, zie Milieu standaard 4. Deze verordening verbiedt bedrijven om producten te kopen of verkopen als die bijdragen aan ontbossing en aantasting. De bedrijven moeten hiervoor inzicht krijgen in hun inkooppraktijken, waarover gerapporteerd moet worden onder de CSRD en waarop gehandeld moet worden onder deze verordening. Bedrijven die producten of grondstoffen die onder deze verordening vallen produceren, importeren of exporteren, moeten zich vanaf 30 december 2024 aan deze verordening houden.

Op 5 januari 2023 is de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) in werking getreden en start de implementatieperiode van 18 maanden voor nationale wetgevers. De omzetting naar Nederlandse recht is op moment van schrijven nog niet afgerond, maar het ontwerpbesluit implementatie richtlijn duurzaamheidsrapporterings is op 12 juni 2024 wel verstuurd aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer.

Op 31 juli 2023 is de eerste set ESRS (European Sustainability Reporting Standards) als gedelegeerde handelingen vastgesteld. De publieke consultatie voor de beursgenoteerde mkb-standaard (LSME) en de vrijwillige mkb-standaard (VSME) is op 21 mei 2024 afgerond. De consultatie voor de XBRL ESRS-taxonomie is op 8 april afgerond. Op termijn wordt de tweede set ESRS als gedelegeerde handelingen verwacht. Deze set zal naar verwachting de mkb-standaarden (LSME en VSME) en de XBRL ESRS-taxonomie bevatten en mogelijk al enkele sectorspecifieke ESRS (olie en gas). De overige sectorspecifieke ESRS worden daarna verwacht.

De rapportageverplichting start voor ondernemingen die op dit moment al onder de EU Non-Financial Reporting Directive (NFRD) rapporteren vanaf boekjaren startend op of vanaf 1 januari 2024. De eerste duurzaamheidsverslagen zullen vanaf begin 2025 verschijnen. Een jaar later volgen de grote ondernemingen, gevolgd door middelgrote en kleine beursvennootschappen. De niet-EU ondernemingen rapporteren over boekjaren starten op of vanaf 1 januari 2028.

Duurzaamheidsverslaggeving is voor veel ondernemingen nieuw en het duurzaamheidsverslag wordt een belangrijk en omvangrijk onderdeel van het bestuursverslag. Kortom het is een uitdaging en het kost tijd om het (goed) te doen. Het is een open deur: begin - en begin nu. Maar niet alles hoeft in een keer.

Start bijvoorbeeld als volgt:

1. Breng in kaart hoe je onderneming de omgeving beïnvloedt en hoe de omgeving impact op de onderneming heeft. Hiervoor is het wel nodig dat er inzicht is in waar, wat en hoe de onderneming goederen of diensten inkoopt en afzet.
2. Breng in kaart welke mensen binnen je onderneming zich met (aspecten van) duurzaamheid bezighouden.
3. Breng blinde vlekken in kennis in kaart: wat weet (en/of meet) je al op (Environmental, Social en Governance) ESG-gebied en welke onderwerpen zijn nieuw voor je? Wie is er in jouw organisatie voor verantwoordelijk?
4. Leer van anderen. Bekijk ESG-rapportages van ondernemingen uit jouw sector die al over duurzaamheid rapporteren. Wat brengen zij naar buiten?
5. Bespreek het met een adviseur, bijvoorbeeld jouw controlerend accountant.
6. Sluit je aan bij bestaande initiatieven waar ondernemingen praktische handvatten krijgen. Binnen de sectorconvenanten voor internationaal MVO zijn bijvoorbeeld verschillende instrumenten en tools ontwikkeld met veel voorbeelden over hoe andere bedrijven rapporteren. Zie ook de SER-website over de due diligence-handleiding. Maar ook organisaties zoals UN Global Compact, MVO Nederland of jouw brancheorganisatie kunnen je verder helpen.
7. Rapporteren over duurzaamheidsindicatoren vraagt vaak een gedegen systeem om informatie te verzamelen. Welke informatiesystemen zijn er binnen de onderneming beschikbaar en voldoen deze? En welke informatie is nodig van ketenpartijen? Het is van belang ook die ketenpartijen te informeren over de naderende rapportageverplichting.

Zie ook:

Hoe kan een onderneming zich voorbereiden op de assurance door de accountant bij de duurzaamheidsrapportage?

In een duurzaamheidsverslag geeft de onderneming inzicht in haar strategie en beleid over duurzaamheid, hoe zij dit implementeert en hoe zij presteert op de betreffende prestatiemaatstaven. Hierbij is duurzaamheid een breed begrip dat veelal in verband gebracht wordt met ESG, dat staat voor Environment (Milieu), Social (Sociaal) en Governance (Bestuur).

De European Sustainability Reporting Standards (ESRS) bepalen de inhoud en vorm van het duurzaamheidsverslag van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). De architectuur is in alle ESRS vergelijkbaar omdat over dezelfde rapportagegebieden en onderwerpen gevraagd wordt te rapporteren. Zie plaatje ESRS-structuur hieronder.

Er bestaan twee soorten ESRS:

1. Algemene standaarden - van toepassing op alle bedrijven
2. Sectorspecifieke standaarden – van toepassing op bedrijven in bepaalde sectoren

Deze ESRS worden ontwikkeld door EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group). EFRAG stelt de ontwerp-ESRS op en stuurt deze als advies naar de Europese Commissie. De Europese Commissie stelt vervolgens de ESRS definitief vast als direct werkende EU-wetgeving, zonder omzetting in nationaal recht. Dit betekent dat de regels direct van toepassing zijn in alle EU-lidstaten.

Zie ook vraag

Wat is EFRAG en welke partijen participeren daar in?

De Europese Commissie is verantwoordelijk voor de totstandkoming van de ESRS (European Sustainability Reporting Standards). De Europese Commissie moet hierbij wel gebruikmaken van het technisch advies van EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group). Dit betekent dat EFRAG een eerste set ESRS heeft opgesteld en deze in november 2022 (als advies) heeft geboden aangeboden aan de Europese Commissie. Vervolgens is een Europees wetgevingstraject gestart. De Europese Commissie is dan bijvoorbeeld verplicht om tevens advies in te winnen van Europese autoriteiten, zoals ESMA (European Securities and Markets Authority), EBA (European Banking Authority) en EIOPA (European Insurance and Occupational Pensions Authority), over het advies dat EFRAG haar heeft gegeven. De Europese Commissie kan het advies van EFRAG (en inhoud van een ESRS) wijzigen. De Europese Commissie heeft op 30 juni 2023 het advies van EFRAG, na enkele wijzigingen, omzet in zogenoemde ‘gedelegeerde wetgeving’. De daarin gepubliceerde ESRS hebben vervolgens directe werking in de EU-lidstaten. De definitieve gedelegeerde wetgeving met de eerste set ESRS vind je hier: NL en EN

De SER houdt zich bezig met diverse thema’s en nationale wetgeving die nauw verband houden met sociale factoren waarover onder de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) dient te worden gerapporteerd. Hieronder volgen een aantal voorbeelden die bedrijven kan helpen om tot betekenisvolle rapportage te komen:

• Arboplatform (Arbowet): Het Arboplatform is het centrale informatiepunt van sociale partners over gezond en veilig werken. Het Arboplatform biedt advies, kennisuitwisseling en inspirerende voorbeelden aan werkgevers, werknemers en arbodeskundigen. Bovendien kan men hier met vragen terecht. Het doel is samenwerken aan goede werkomstandigheden.
   
• Diversiteit (o.a. wet ingroeiquotum en streefcijfers):
   
  
  • voor grote bedrijven in Nederland geldt sinds 1 januari 2022 de Wet ingroeiquotum en streefcijfers die als doel heeft om de verhouding tussen vrouwen en mannen in de top en subtop evenwichtiger te maken. Grote vennootschappen moeten aan de SER rapporteren over de man-vrouwverhouding in het bestuur, de raad van commissarissen (rvc) en de subtop. Ze moeten bovendien laten zien welke streefcijfers en bijbehorende plannen van aanpak ze hebben opgesteld om diversiteit in de (sub)top te vergroten. De SER Dataverkenner toont de informatie uit de jaarlijkse rapportages van deze grote vennootschappen en maakt de informatie en ontwikkeling van genderbalans in het bedrijfsleven zichtbaar;
     
  • daarnaast maakt SER Topvrouwen hooggekwalificeerde board-ready vrouwen in Nederland zichtbaar door vrouwen met talent en ambitie op te nemen in de database van topvrouwen. Hiermee wordt beoogd de doorstroom van vrouwen naar de (sub)top een impuls te geven;
     
  • ook ondersteunt SER Diversiteit in Bedrijf organisaties bij het bevorderen van een gemêleerd personeelsbestand en een inclusief bedrijfsklimaat. SER Diversiteit in Bedrijf richt zich op vijf dimensies: arbeidsvermogen, culturele diversiteit, sekse, leeftijd en LHBTI+, onder andere in de vorm van het Charter Diversiteit.
     
• Medezeggenschap (Wet op de ondernemingsraden): Het kenniscentrum medezeggenschap van de SER adviseert or’s, bestuurders en toezichthouders over actuele, sociaal-economische ontwikkelingen die invloed hebben op medezeggenschap. Daarmee wil de SER het goed functioneren van organisaties stimuleren. Voor meer informatie over de (mogelijke) rol van een ondernemingsraad in het kader van duurzaamheid, zie deze website van vakbond FNV.
   
• Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen: De SER speelt een belangrijke rol in de totstandkoming en implementatie van IMVO-convenanten. Een IMVO-convenant is een samenwerking in een sector tussen bedrijven, overheid, vakbonden en maatschappelijke organisaties. Zij maken in de convenanten afspraken om misstanden zoals uitbuiting, dierenleed of milieuschade aan te pakken en te voorkomen. De SER voert het secretariaat van de meeste IMVO-convenanten.

De eerste definitieve set ESRS (European Sustainability Reporting Standards) bevat twaalf sector agnostische standaarden, standaarden die op alle rapportageplichtige ondernemingen van toepassing zijn. De tweede set zal naar verwachting de mkb-standaarden (LSME (Listed small and medium enterprise standard) – de standaard voor beursgenoteerd MKB en VSME (Voluntary small and medium enterprise standard) – de vrijwillige standaard voor mkb) en de XBRL(eXtensible Business Reporting Language) ESRS-taxonomie bevatten. Mogelijk komen er ook al enkele sectorspecifieke standaarden (olie en gas) in 2024 bij deze tweede set, maar dat is nog niet zeker en deze zullen waarschijnlijk als derde set in 2025 voor het eerst gepubliceerd worden.

Het ontbreken van een gedegen IT-systeem bemoeilijkt het rapportageproces en maakt het rapporteren arbeidsintensief. Voor het duurzaamheidsverslag is betrouwbare duurzaamheidsdata nodig. Goede IT-systemen om de duurzaamheidsdata van de eigen organisatie en keteninformatie (upstream en downstream) vast te leggen, is daarbij behulpzaam.

Het ontbreken van kennis over de waardeketen kan een uitdaging zijn. Ondernemingen hebben kennis nodig van de producten of diensten die ze inkopen, waar en hoe hun product of dienst tot stand komt en wat er gebeurt nadat zij het product of de dienst verkopen. Dat betekent dat er informatie nodig is, ook van ketenpartijen waar niet direct zaken mee wordt gedaan. Het is daarbij belangrijk om een goede materialiteitsanalyse te doen, omdat die analyse bepaalt waar je over moet gaan rapporteren.

Gelijktijdig verduurzamen en rapporteren over duurzaamheid kan een uitdaging zijn. De nieuwe duurzaamheidsrapportageverplichting kan ertoe leiden dat er ook de wens komt om (sneller) te verduurzamen. Om tot verduurzaming en een goede duurzaamheidsrapportage te komen, is binnen de hele organisatie voldoende aandacht en tijd alsmede volledige steun vanuit topmanagement nodig.

De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) is een Europese Richtlijn die bepaalde ondernemingen verplicht te rapporteren over duurzaamheid in een duurzaamheidsverslag. Dit duurzaamheidsverslag is onderdeel van het bestuursverslag. Het duurzaamheidsverslag dient te worden beoordeeld door een externe accountant. De CSRD beschrijft welke informatie het duurzaamheidsverslag moet bevatten. De onderneming dient in het verslag aandacht te besteden aan:

• de impact van de onderneming op mensen en het milieu.
• de rol van duurzaamheid in het bestuur van onderneming.
• de financiële duurzaamheidsrisico’s en kansen van de onderneming op de korte (1 jaar), middellange (5 jaar) en lange termijn (5>jaar). De onderneming besteedt daarbij aandacht aan zowel daadwerkelijke als potentiële toekomstige impacts, risico’s en kansen.
• de wijze waarop duurzaamheid onderdeel is van de bedrijfsstrategie, het beleid en de processen voor het beheer van risico's, en wat de onderneming wil bereiken op het gebied van duurzaamheid.

Vanaf 2024 zullen de eerste bedrijven moeten gaan rapporteren onder de CSRD.

Zie ook:

Zie vragen onder Reikwijdte CSRD

Beslisboom: Val ik onder de CSRD en vanaf wanneer?

De algemene (sector agnostische) en sectorspecifieke standaarden bevatten vereisten voor de duurzaamheidsverslaggeving waarvan een deel verplicht is voor elke onderneming. Met een materialiteitsanalyse kan de onderneming vervolgens bepalen over welke overige duurzaamheidsverslaggevingsvereisten de onderneming nog meer moet rapporteren. Dit kan betekenen dat een onderneming niet over alle datapunten van een materiële ESRS-standaard rapporteert, omdat niet alle elementen materieel zijn.
Wanneer er duurzaamheidsonderwerpen zijn die voor de onderneming materieel zijn, maar ontbreken in de ESRS dan moet de onderneming daar wel over rapporteren. Dat noemen we ‘entiteit specifieke’ duurzaamheidsrapportage.

In de ESRS (European Sustainability Reporting Standards) staat bij bepaalde datapunten ‘kan rapporteren’. Dit zijn vrijwillige datapunten die bedoeld zijn om goede praktijken te stimuleren.

EFRAG was voorheen een afkorting van European Financial Reporting Advisory Group en is een samenwerking tussen diverse nationale en Europese stakeholders inzake verslaggeving. Oorspronkelijk gaf EFRAG uitsluitend advies aan de EU over financiële verslaggeving, zoals IFRS (International Financial Reporting Standards). Bij duurzaamheidsverslaggeving ontwikkelt EFRAG momenteel zelf rapportagestandaarden, de ESRS. De stakeholders bij EFRAG zijn o.a. nationale instanties die richtlijnen voor financiële verslaggeving ontwikkelen, en Europese organisaties zoals bijvoorbeeld Business Europe, Accountancy Europe, EFFASS. Daarnaast zijn ook Europese autoriteiten als European Securities and Markets Authority (ESMA), ECB etc. betrokken. Voor duurzaamheidsverslaggeving zijn ook specifiek een aantal andere partijen bij EFRAG aangesloten zoals ngo’s, vakbonden, consumentenorganisaties en academici.

Het duurzaamheidsverslag moet beoordeeld worden door een externe accountant. Dit kan de externe accountant zijn die ook de jaarrekening controleert, maar kan ook een andere externe accountant zijn. Andere ‘assurance providers’ dan een externe accountant mogen in Nederland het duurzaamheidsverslag niet beoordelen.

Het minimumvereiste voor externe beoordeling van het duurzaamheidsverslag (‘limited assurance’) op grond van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) is minder diepgaand dan een externe controle van de jaarrekening (‘reasonable assurance’). De vereiste externe beoordeling van het duurzaamheidsverslag gaat wel aanzienlijk verder dan de werkzaamheden die een externe accountant momenteel t.a.v. het bestuursverslag moet verrichten. Een voorbeeld waar een externe accountant naar kijkt is of een bedrijf de juiste stakeholders geselecteerd heeft als onderdeel van haar materialiteitsanalyse. Een manier waarop een externe accountant dat bijvoorbeeld doet is door te kijken naar de waardeketen van een bedrijf, en na te gaan of alle belangrijke stakeholders betrokken zijn in de materialiteitsanalyse. Daarbij wordt ook gekeken of stakeholders die direct of indirect negatieve impact ervaren van de activiteiten van een bedrijf hierin zijn meegenomen.

Voor de externe beoordeling van het duurzaamheidsverslag verricht de externe accountant werkzaamheden om na te gaan of de vereiste informatie in het duurzaamheidsverslag staat, en of deze overeenkomt met de werkelijke duurzaamheidsprestaties van het bedrijf en deze volledig is. De externe accountant zal slechts een beperkte inhoudelijke beoordeling doen op wat er gerapporteerd wordt.

1. Zorg dat topmanagement kennis heeft over de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) en het belang van de CSRD erkent.
2. Lees de CSRD en de ESRS (European Sustainability Reporting Standards). Zie ook onderstaande handige links met meer informatie.
3. Breng in kaart welke afdelingen en personen binnen de organisatie momenteel al informatie verzamelen op de gevraagde datapunten.
4. Breng in kaart waar nog geen kennis over is binnen de organisatie en zorg dat de kennis verhoogd wordt.
5. Sluit je ketenpartners zo snel mogelijk aan, zodat jullie je samen kunnen voorbereiden. Denk bijvoorbeeld aan gezamenlijk nadenken over strategie, impact maken en ervoor kunnen zorgen dat de juiste data kan worden gedeeld in het kader van dataverzoeken i.v.m. de CSRD. Het kost tijd om dit in gang te zetten en de data te verzamelen. Als je eerst alleen zelf aan de slag gaat dan mis je een kans om samen met je keten aan de slag te gaan.

De Europese Commissie heeft in april 2021 een voorstel gedaan voor een Europese richtlijn, de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). De CSRD is op 10 november 2022 aangenomen door het Europese Parlement met 525 stemmen voor, 60 stemmen tegen en 28 onthoudingen. Na goedkeuring door de Europese Raad is de CSRD in december 2022 gepubliceerd in het Official Journal, waarna deze op 5 januari 2023 in werking is getreden. Daarna startte de zogenoemde implementatieperiode voor EU-lidstaten. Dat betekent dat een nationale wetgever, zoals de Nederlandse wetgever, vanaf dat moment 18 maanden heeft (tot juli 2024) om de CSRD om te zetten in nationaal recht. Op het moment van schrijven, is deze omzetting in Nederlandse wetgeving nog niet voltooid.

Zie ook:

Hoe wordt de CSRD omgezet in Nederlandse wetgeving?

De algemene ESRS-standaarden bestaan uit twaalf standaarden die voor alle ondernemingen in alle sectoren gelden die onder de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) vallen. Deze standaarden worden sector agnostische standaarden genoemd. De Europese Commissie heeft deze als eerste set algemene ESRS-standaarden in juli 2023 aangenomen.

Deze twaalf ESRS (European Sustainability Reporting Standards) worden onderverdeeld in:

• twee ‘dwarsdoorsnijdende standaarden’ (ook wel ‘cross-cutting standards’ – ESRS 1+2) waarin de algemene vereisten zijn opgenomen en de algemene toelichtingen, welke nodig zijn voor de ‘thematische standaarden’ (ook wel ‘topical standards’) ; en
• tien ‘topical standards’ (E1 t/m E5, S1 t/m S4 en G1).
  • Deze ‘topical’ ESRS bevatten de openbaarmakingsvereisten voor de ESG-onderwerpen. Binnen elk van de onderwerpen zijn er openbaarmakingsvereisten voor o.a. governance (GOV), strategie en bedrijfsmodel (SBM), impact-, risico- en kansenmanagement (IRO) en maatstaven en doelen (MT). In de ESRS worden deze afkortingen gebruikt om de verschillende openbaarmakingsvereisten aan te geven.

Zie hieronder een schematische weergave van deze twaalf sector agnostische standaarden onderverdeeld in twee ‘cross-cutting’ standaarden en tien thematische ESG-standaarden.

De definitieve eerste set ESRS hoeft niet geïmplementeerd te worden in het nationale recht omdat het EU gedelegeerde wetgeving is. De Europese Commissie heeft op 31 juli 2023 de eerste set ESRS vastgesteld en deze set is op 22 december 2023 gepubliceerd.

Welke dwarsdoorsnijdende standaarden zijn er?

Er zijn twee dwarsdoorsnijdende - ook wel bekend als ‘cross-cutting’ - ESRS:

1. ESRS 1 Algemene vereisten (General requirements); en
2. ESRS 2 Algemene toelichtingen (General disclosures).

Deze twee ‘cross-cutting’ standaarden vormen de basis van het duurzaamheidsverslag en bevatten de ‘spelregels’ en openbaarmakingsvereisten voor het duurzaamheidsverslag van elke onderneming. De thematische E-, S- en G-ESRS bevatten verwijzingen naar deze cross-cutting standaarden

Welke milieu (Environment) ESRS zijn er?

Er zijn vijf milieu ESRS:
E1 Klimaatverandering
E2 Verontreiniging
E3 Water & mariene hulpbronnen
E4 Biodiversiteit & ecosystemen
E5 Materiaalgebruik & circulaire economie

Elk van deze milieustandaarden bevat duurzaamheidsverslaggevingsvereisten voor o.a.:

1. Governance (GOV)
2. Strategie en bedrijfsmodel (SBM)
3. Impact-, risico- en kansenmanagement (IRO)
4. Maatstaven en doelen (MT)

Welke bestuur (Governance) ESRS zijn er?

Er is één governance-standaard, namelijk een standaard voor zakelijk gedrag.
Deze standaard bestaat uit de volgende duurzaamheidsverslaggevingsvereisten:
G1-1 Beleid ten aanzien van zakelijk gedrag en bedrijfscultuur
G1-2 Beheer van relaties met leveranciers
G1-3 Preventie en opsporing van corruptie of omkoping
G1-4 Incidenten van corruptie of omkoping
G1-5 Politieke invloed en lobbyactiviteiten
G1-6 Betalingspraktijken

Daarnaast bevatten de cross-cutting ESRS enkele voor elke onderneming verplichte duurzaamheidsverslaggevingsvereisten op het gebied van governance.

Welke sociale (Social) ESRS zijn er?

Er zijn vier sociale ESRS:
S1 Eigen personeel
S2 Werknemers in de waardeketen
S3 Getroffen gemeenschappen
S4 Consumenten & eindgebruikers

Elk van deze sociale standaarden bevat duurzaamheidsverslaggevingsvereisten voor o.a.

1. Governance (GOV)
2. Strategie en bedrijfsmodel (SBM)
3. Impact-, risico- en kansenmanagement (IRO)
4. Maatstaven en doelen (MT)

De RJ (Raad voor de Jaarverslaggeving) participeert (als Nederlandse instantie die richtlijnen voor financiële verslaggeving ontwikkelt) in EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) en is tevens een van de leden van (de boards van) zowel de financial reporting pillar als de sustainability reporting pillar van EFRAG. De RJ heeft een werkgroep duurzaamheidsverslaggeving die de Raad ondersteunt, onder meer door voorstellen en ontwerpstandaarden van EFRAG (en ISSB) te analyseren zodat de RJ hierop kan reageren binnen EFRAG (en naar ISSB(International Sustainability Standards Board)).

Daarnaast zijn enkele vertegenwoordigers van de RJ benoemd tot lid van verschillende bestuursorganen van EFRAG, zoals de ‘EFRAG General Assembly’, de ‘EFRAG Administrative Board’ de ‘EFRAG Financial Reporting Board’ (FRB) en de EFRAG Sustainability Reporting Board (SRB). Ook zijn enkele leden van de RJ-duurzaamheidswerkgroep benoemd tot lid van de EFRAG Sustainability Reporting Board (SRB) en de EFRAG-duurzaamheidswerkgroepen (Technical Expert Group, SME expert working group, Social expert working group and the Connectivity Advisory Panel).

De EFRAG SRB is verantwoordelijk voor het verstrekken van het definitieve advies van EFRAG aan de Europese Commissie met betrekking tot de ESRS (European Sustainability Reporting Standards).

In de tekst van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) staat dat er drie (lidstaat)opties zijn:

1. de wettelijke auditoraccountant of het auditkantoor/accountantsorganisatie dat de financiële jaarrekening van het bedrijf controleert;
2. een andere wettelijke auditor accountant of auditkantoor/accountantsorganisatie dat niet de wettelijke controle van de financiële jaarrekening uitvoert;
3. een onafhankelijke andere partij (assurance dienstverlener) die door de lidstaat aangewezen kan worden.

In Nederland mogen andere ‘assurance providers’ geen assurance verklaring afgeven voor het duurzaamheidsverslag.

1. Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) CSRD in Nederlands en CSRD in Engels
2. European Sustainability Reporting Standards (ESRS) ESRS in Nederlands en ESRS in Engels
3. EFRAG Sustainability Reporting Website
   a. ESRS workstreams (sector agnostisch, sector specifiek, MKB, handvatten, taxonomy, ISBB consultative, interoperabiliteit, Non-EU standaarden)
   b. EFRAG ESRS Q&A Platform
   c. EFRAG Implementation guidance documents on Value Chain, Materiality Assessment and Detailed ESRS datapoints Engels (NL vertaling is ontwikkeling)
4. SER en RJ Webinars over de CSRD-ESRS
5. (Dit) SER en RJ vragen- en antwoordendocument CSRD en ESRS en Engels
6. SER website themapagina internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO)
7. Duurzaamheidsverslag.nl voor inspiratie bij andere bedrijven
8. Website Raad voor de Jaarverslaggeving
9. NBA white paper Corporate Sustainability Directive – een toelichting op de CSRD-vereisten en ondersteuning bij voldoen aan deze regels
10. University of Groningen Business School (UGBS) essayreeks ‘Duurzaamheidsverslaggeving na de CSRD’.
11. Publicatie GRI - hoofdprincipes CSRD in begrijpelijke taal.

De Europese Commissie heeft drie kerndoelstellingen van CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) duurzaamheidsrapportage geformuleerd:

• verminderen van systeemrisico's van klimaatveranderingen en andere duurzaamheidsonderwerpen zoals sociale misstanden;
• wijzigen van kapitaalstromen: ervoor zorgdragen dat er meer geïnvesteerd wordt in duurzame activiteiten en minder in niet-duurzame activiteiten;
• verantwoorden door ondernemingen t.a.v. hun impact op mens en milieu. Het is goed om deze in gedachten te houden als je aan de slag gaat met de verplichtingen uit de CSRD.

Het is goed om deze in gedachten te houden als je aan de slag gaat met de verplichtingen uit de CSRD.

Het is de verwachting dat er op termijn voor de volgende sectoren standaarden komen. De sectorspecifieke standaarden worden in fases ontwikkeld.

Overzicht van de sectoren (officiële Nederlandse vertaling nog niet beschikbaar):

• Textiles, accessories, footwear, jewellery
• Food and beverages
• Agriculture and farming
• Oil & gas (upstream & downstream)
• Motor vehicles
• Energy Production and Utilities
• Road Transport
• Coal Mining
• Metal Processing
• Forestry
• Water and Waste Services
• Real Estate and Services
• Information Technology
• Buildings Material
• Paper and Wood products
• Food and Beverage Services
• Tobacco
• Pharma and Biotechnology
• Health Care and Services
• Medical Instruments
• Machinery and Equipment
• Electronics
• Chemical Products
• Accommodations
• Recreation and Leisure
• Media and Communication
• Gaming
• Constructions and Furnishing
• Construction and Engineering
• Sport Equipment and Toys
• Marketing
• Education
• Professional services (e.g. architects, accounting, photographic, legal, travel agencies, security, packaging)

Op de website van EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) is de laatste informatie over de ontwikkeling van de sectorspecifieke standaarden te vinden.

De SER is niet direct betrokken bij EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group). Wel zijn enkele SER-medewerkers op persoonlijke titel betrokken bij EFRAG in de ‘Sustainability Reporting Technical Expert Group’ (EFRAG SR TEG), de ‘social expert working group’, de ‘SME-expert group’ en de ‘implementation guidance value chain working group’. De EFRAG SR TEG ondersteunt de EFRAG SRB.

Het is verstandig om zo spoedig mogelijk aan het begin van het CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) voorbereidingstraject ook de accountant te betrekken bij de voorbereidingen voor het CSRD jaarverslag. Het is zinvol als de accountant al in een vroeg stadium de opzet van de assurance werkzaamheden doorneemt met de onderneming. Op die manier kunnen duidelijke afspraken gemaakt worden over de aard en timing van de werkzaamheden door de accountant en de gewenste audit trail (vastlegging van de documentatie die nodig is om de betrouwbaarheid van de duurzaamheidsinformatie in het jaarverslag te kunnen toetsen).

Ook is het wenselijk als de accountant al vroegtijdig een beoordeling uitvoert op het proces van de materialiteitsanalyse en de daaraan gekoppelde geselecteerde duurzaamheidsonderwerpen waarover gerapporteerd kan worden. Als de accountant namelijk pas later in het proces concludeert dat ook over een ander duurzaamheidsonderwerp gerapporteerd zou moeten worden, dan is het lastig of onmogelijk voor de onderneming om ook die informatie nog op te nemen in het jaarverslag. Het is daarom goed om kort na afronding van de materialiteitsanalyse, of al voorafgaand of tijdens het proces, de selectie van onderwerpen en het bijbehorende materialiteitsproces door de accountant te laten beoordelen.

Ook een assurance opdracht voor een rapportage over boekjaar 2025 of later kan nu al gestart worden. De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants raadt ook aan om het proces vroegtijdig te starten.

Het Research Centre for Sustainable Organizations heeft een plaat samengesteld met experts binnen de domeinen businessmodellen, arbeid, tewerkstelling, HR, impactmarketing, partnerschappen en financiering, geïntegreerde verslaggeving en impactmeting om bedrijven te inspireren om aan de slag te gaan.

 

In het Parijs Akkoord is afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden Celsius. Een pakket aan maatregelen en beleidsinitiatieven - waaronder de “Green Deal” - moet de Europese Unie helpen naar een economie die in  2050 klimaatneutraal is, groeit zonder uitputting van grondstoffen en waarin geen mens of regio aan zijn lot wordt overgelaten.

Om de groene transitie te bekostigen, moeten er publieke- en private geldstromen naar duurzame economische activiteiten vloeien. Dat betekent dat inzicht nodig is in hoe duurzaam ondernemingen zijn, zodat investeerders of banken keuzes kunnen maken over waarin zij investeren of aan wie zij kredieten verlenen en tegen welke voorwaarden. De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) bevat de wettelijke verplichting om een duurzaamheidsverslag op te stellen. Dat verslag draagt bij aan het inzicht in hoe duurzaam de onderneming is en biedt de basis voor het gesprek met de stakeholders hierover. De CSRD gaat niet alleen over milieu, maar gaat expliciet ook in op de andere onderdelen van Environmental, Social en Governance (ESG) (sociaal en bestuur). Een integrale aanpak op het gebied van de drie ESG-onderwerpen (milieu, sociaal en bestuur) is noodzakelijk om te komen tot een positieve impact op mens en milieu.

Zie ook:

Hoe verhoudt de CSRD zich tot bestaande en toekomstige wet- en regelgeving t.b.v. duurzaamheid?

Met welke andere wetgeving gerelateerd aan de CSRD houdt de SER zich bezig?

Zie over de green deal: De Europese Green Deal: Het eerste klimaatneutrale continent worden

Om bedrijven te helpen bepalen welke sectorspecifieke standaard te volgen zodra deze ontwikkeld zijn, is er een (European Sustainability Reporting Standards) ESRS-sector classificatie gemaakt. Deze classificatie is op basis van NACE-codes gemaakt. Deze codes zijn gekoppeld aan bepaalde bedrijfsactiviteiten. Nederlandse ondernemingen kunnen kijken op het uittreksel van de KvK onder welke NACE-codes het bedrijf valt. Als bedrijven onder verschillende NACE-codes vallen die onderdeel zijn van verschillende sectoren, dan kan het zo zijn dat ze meerdere sectorstandaarden moeten volgen.

Onderstaand figuur geeft een schematische weergave van de besluitvorming binnen EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group):

Een onderneming voldoet aan de duurzaamheidsverslaggevingsvereisten, wanneer de onderneming alle materiële informatie tijdig en in de ESRS (European Sustainability Reporting Standards) beschreven wijze openbaar maakt. Ook wanneer de onderneming niet (volledig) duurzaam is, kan de onderneming dus voldoen aan de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) en ESRS wanneer het duurzaamheidsverslag de juiste weergave geeft van hoe duurzaam de onderneming is. De ESRS moedigen ondernemingen aan om het tijdspad weer te geven om de ontbrekende informatie inzichtelijk te maken.

Een onderneming voldoet niet of niet volledig aan de CSRD en de ESRS wanneer materiële informatie ontbreekt in het duurzaamheidsverslag. De externe accountant zal dat rapporteren in zijn verklaring. Het niet of niet tijdig deponeren van het duurzaamheidsverslag is een economisch delict.

Brancheorganisaties kunnen een belangrijke rol spelen om bedrijven te helpen met de voorbereidingen voor rapportage voor de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Dit omdat veel impacts, risico's en kansen sectorspecifiek zijn. Neem contact op met je brancheorganisatie om te informeren wat zij voor je kunnen betekenen.

Voorbeelden van rollen die een brancheorganisatie op zich zou kunnen nemen, zijn:

• het proces faciliteren om materiële impact, risico’s en kansen in beeld te krijgen voor een sector;
  • Risicoanalyses in de sector uitvoeren - inzichtelijk maken van risico’s die waarschijnlijk voorkomen in de sector als hulpstuk voor leden;
  • Geaggregeerde dataverzameling organiseren;
  • Stakeholders identificeren en hun belangen afwegen;
  • Samenbrengen gezamenlijke stakeholders, zoals NGO’s (Niet-gouvernementele organisatie), banken, vakbonden, consumentenorganisaties, zodat zij input kunnen geven voor de materialiteitsanalyse;
  • Helpen opstellen van vragenlijsten voor materialiteitsanalyse;
  • Verzamelen en delen van goede voorbeelden van bedrijven binnen de sector.
• versterken van de kennisontwikkeling binnen de branche op ESG (Environmental, Social en Governance)-thema’s
  • Voorlichtingscampagnes gericht op diverse disciplines binnen bedrijf zoals directie, supply chain, inkoop, compliance, finance en HR;
  • Tools aanbieden om dit proces te versterken;
  • Verbindingen duidelijk maken met andere wetgeving.
• Input leveren op de ontwikkeling van de ESRS (European Sustainability Reporting Standards) via publieke consultaties en deelname aan expert werkgroepen bij EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group).

Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor hun rapportage, maar samenwerking binnen een brancheorganisatie kan inzicht geven in het gezamenlijke proces en hoe anderen daarmee omgaan. Er zullen bedrijfsspecifieke verschillen zijn door verschillende keuzes en financiële mogelijkheden.

Een Europese richtlijn, zoals de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), moet zo nauwkeurig mogelijk worden geïmplementeerd (ingepast) in het recht van een lidstaat. Op deze manier is het recht vergelijkbaar. Een richtlijn kan enkele keuzes bevatten. Die keuzes noemen we lidstaatopties. EU-lidstaten krijgen dan de vrijheid om een keuze te maken binnen de kaders die de richtlijn daarvoor biedt. Ook de CSRD bevat enkele lidstaatopties. Voorbeelden van lidstaatopties uit de CSRD zijn, kort gezegd, het toestaan dat:

• informatie wordt weggelaten indien het openbaar maken ervan ernstige schade zou toebrengen aan de commerciële positie van de onderneming of de groep.
• de beoordeling van het duurzaamheidsverslag plaatsvindt door een andere externe wettelijke auditor/accountant dan degene die de jaarrekening controleert.
• een onafhankelijke assurantie dienstverlener het duurzaamheidsverslag beoordeelt/controleert.

Een overzicht van de nationale implementatiewetgeving van de lidstaten vind je op Eurlex, een website over Europees recht die wordt beheerd door het publicatiebureau van de Europese Unie. Ook commerciële partijen volgen de implementatie in de verschillende lidstaten, zie bijvoorbeeld de ‘CSRD Transposition Tracker’, opgesteld door een samenwerkingsverband van internationale advocatenkantoren.

Zie ook:

De meest recente versie van deze CSRD Transposition Tracker is te vinden op de website van Ropes & Gray. Ropes & Gray en haar samenwerkingspartners zijn niet verbonden aan de SER noch aan de RJ en zijn niet betrokken geweest bij de totstandkoming van dit document.

Door de verplichte opstelling van een duurzaamheidsverslag wordt de inhoud van het bestuursverslag aanzienlijk uitgebreid. Rapportageplichtige ondernemingen dienen in hun bestuursverslag namelijk alle materiële duurzaamheidsinformatie op te nemen.

Bij het bepalen van de materiële duurzaamheidsinformatie wordt uitgegaan van het ‘dubbele materialiteits’-principe. Dit betekent dat de materialiteit zowel bepaald wordt vanuit een financiële materialiteit (wat is de impact van bijvoorbeeld klimaatverandering op de onderneming) als vanuit de impact materialiteit (wat is de impact van de onderneming op haar omgeving). Deze aanvullende duurzaamheidsinformatie heeft geen directe impact op de jaarrekening. Echter, het is vanzelfsprekend dat (interne en externe) ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid impact kunnen hebben op de jaarrekening (bijvoorbeeld het verkorten van de resterende levensduur van machines die eerder dan verwacht vervangen gaan worden door duurzamere machines). De aanvullende duurzaamheidsinformatie heeft ook geen directe impact op de fiscaliteit, maar de bredere duurzaamheidsontwikkelingen kunnen wel impact hebben (denk aan aanvullende subsidies of heffingen).

Hoe de implementatie van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) eruit ziet is nog niet definitief. Wel is het ontwerpimplementatiebesluit richtlijn duurzaamheidsrapportage op 12 juni 2024 aangeboden aan de Eerste en Tweede Kamer (zie hier voor meer informatie).

Daarnaast dienen enkele bestaande Nederlandse wetten (zoals de Wet toezicht accountantsorganisaties, de Wet op het financieel toezicht, het Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten) te worden gewijzigd in verband met de implementatie van de CSRD. De concept wetswijziging die dit beoogt, is momenteel aanhangig bij de Raad van State voor Advies (zie hier voor meer informatie).

Met name het ministerie van Financiën en het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn bezig met de implementatie van de CSRD in het Nederlands recht. Zij hebben hier tot juli 2024 de tijd voor. Maar mogelijk is extra tijd nodig voor de implementatie. De Nederlandse wetgever kan niets veranderen aan de inhoud van de CSRD. Wel bevat de CSRD enkele keuzemogelijkheden (lidstaatopties). De Nederlandse wetgever kan in een nationale wet extra eisen stellen, zoals het verbreden van reikwijdte. De verwachting is dat de Nederlandse wetgever dat niet zal doen en 'alleen' de CSRD-regels letterlijk zal invoeren in Nederlandse wetgeving.

Het effect van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) op de waardeketen is dat ketenpartners, ook niet-rapportageplichtigen, informatieverzoeken kunnen ontvangen en zich moeten voorbereiden door zich te informeren over de CSRD. Bedrijven hebben inzicht nodig in hun waardeketen, inclusief kennis van de producten of diensten die ze inkopen en wat er gebeurt nadat ze deze verkopen.

De CSRD en ESRS (European Sustainability Reporting Standards) vragen bedrijven namelijk om duurzaamheidsinformatie uit hun waardeketen te delen. Er zijn specifieke ESRS-standaarden, zoals ESRS S2 en ESRS E1 die keteninformatievragen, inclusief veiligheid en gezondheid van werknemers in de keten en CO₂-uitstoot. Je hebt je waardeketen nodig om in lijn met de CSRD te rapporteren. Zie voor meer informatie de handvatten die EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) geeft over de waardeketen.

Kernveranderingen in het bestuursverslag door de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) en ESRS (European Sustainability Reporting Standards) zijn:

1. het bestuursverslag wordt uitgebreid met een duurzaamheidsverslag;
2. het duurzaamheidsverslag wordt een apart onderdeel van het bestuursverslag waardoor het makkelijk vindbaar is;
3. in het duurzaamheidsverslag is aandacht voor drie hoofdthema’s: milieu (Environment), sociaal (Social) en bestuur (Governance).
4. gedetailleerde duurzaamheidsrapportage standaarden, de ESRS, schrijven voor hoe je moet rapporteren;
5. dubbele materialiteit is het uitgangspunt van de rapportage. De onderneming rapporteert over de impact van duurzaamheidsfactoren op de onderneming en over de impact van de onderneming op de omgeving: keten, mens, milieu en dier. Hierbij wordt zowel gekeken naar actuele als potentiële impact, en er wordt gekeken naar de korte, middellange en lange termijn;
6. het duurzaamheidsverslag wordt beoordeeld door een externe accountant;
7. het duurzaamheidsverslag moet in een digitaal formaat ingediend worden via het handelsregister bij  de Kamer van Koophandel en publiek beschikbaar worden gesteld.

Zie ook

Moet het duurzaamheidsverslag door een externe accountant gecontroleerd worden?

Wie mag een assurance verklaring afgeven voor de CSRD-duurzaamheidsrapportage?)

Voor duurzaamheidsrapportage wordt normaliter één, geconsolideerde rapportage opgesteld door de hoogste moedermaatschappij in de groep. In deze geconsolideerde duurzaamheidsrapportage worden dan alle dochtermaatschappijen meegenomen als onderdeel van de eigen activiteiten. Met de waardeketen worden de relaties, zoals leveranciers en afnemers, bedoeld buiten de groep.

Als er echter bijvoorbeeld door de Europese moedermaatschappij wordt gerapporteerd, maar deze heeft een Amerikaanse (groot)moeder en deze Amerikaanse (groot)moeder stelt geen CSRD-duurzaamheidsverslag op, dan kan het mogelijk zijn dat deze Amerikaanse (groot)moeder onderdeel uitmaakt van de waardeketen van de Europese moedermaatschappij.

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom een bedrijf een duurzaamheidsverslag in lijn met de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) & ESRS (European Sustainability Reporting Standards) publiceert. Mogelijke redenen zijn:

• de wettelijke verplichting vanuit de CSRD-ESRS. Bedrijven die onder de reikwijdte van de CSRD vallen, worden verplicht om een duurzaamheidsverslag op te stellen. Zie hoofdstuk twee voor meer informatie over de reikwijdte van de CSRD;
• anticiperen op de wetgeving om in de toekomst te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichting van de CSRD-ESRS. Het kost tijd om te rapporteren in lijn met de CSRD-ESRS en vroeg beginnen zorgt ervoor dat je proactief en via een lerende weg je kan voorbereiden;
• vertrouwen bij financiers creëren en toegang tot kapitaal vergroten;
• inspelen op (toekomstige) vragen van klanten die onder de CSRD-ESRS vallen en hiermee proactief al informatie verzamelen en publiceren;
• benutten van concurrentievoordeel. Bedrijven die transparant zijn en een duurzaamheidsverslag publiceren, kunnen hun concurrentievoordeel maximaliseren;
• beschermen van bedrijfsreputatie en opbouwen van (merk)imago en vertrouwen bij consumenten;
• samenwerking met anderen in je keten vergroten om tot impact te komen. Als je inzicht geeft via je duurzaamheidsverslag, kan de samenwerking met bedrijven of organisaties die in jouw keten actief zijn makkelijker worden, bijvoorbeeld omdat ze zelf overlap kunnen zien op thema’s of productielocaties;
• verantwoording afleggen over de duurzaamheidsprestaties die de organisatie in het verslagjaar heeft behaald. Deze transparantie is geschikt voor een brede groep van stakeholders van de organisatie, zoals werknemers, vakbonden, ngo’s en ketenpartners.

Het verkrijgen van duurzaamheidsinformatie uit de keten is waarschijnlijk lastiger dan het verkrijgen van informatie uit de eigen onderneming. De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) houdt hier rekening mee. Bedrijven kunnen gebruik maken van schattingen als ze na redelijke inspanningen geen primaire waardeketen-informatie hebben verkregen. Denk hierbij aan schattingen, sectorgegevens en andere informatie uit indirecte bronnen. De onderneming zal toelichten welke schattingen gebruikt zijn voor de waardeketen en de mate van nauwkeurigheid.

Wanneer informatie uit de waardeketen niet beschikbaar is in de eerste drie jaar na inwerkingtreding, dan voldoet de onderneming ook aan de CSRD wanneer de onderneming uitlegt waarom de informatie er (nog) niet is en wat de onderneming eraan doet om deze informatie beschikbaar te krijgen (Zie artikel 1 onderdeel 4 (artikel 19bis lid 3 van de CSRD).

Het duurzaamheidsverslag is bedoeld voor een brede stakeholdergroep, omdat het inzicht biedt in de duurzaamheidsimpacts, risico’s en -kansen en van de onderneming.

De informatie uit het verslag is enerzijds bedoeld voor financiële stakeholders, zoals aandeelhouders, banken, crediteuren en overige financiers. Anderzijds zijn er ook veel stakeholders die gericht zijn op de impact die de onderneming heeft op haar omgeving die het verslag kunnen gebruiken om het gesprek aan te gaan. Voorbeelden zijn werknemers, vakbonden en sociale partners, klanten, omwonenden en maatschappelijke organisaties en ngo's - zoals belangenorganisaties - die gericht zijn op milieu en mensenrechten. Daarnaast kan het duurzaamheidsverslag ook interessant zijn voor andere stakeholders zoals zakenpartners, overheden, analisten en academici.

Een goed IT-systeem speelt een cruciale rol in de implementatie van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Het helpt bij het verzamelen, integreren en rapporteren van gedetailleerde data uit diverse bronnen voor het verslag. Het verbetert datamanagementprocessen en ondersteunt digitale opstelling en indiening van het duurzaamheidsverslag. Verwacht wordt dat softwareleveranciers tools ontwikkelen voor tagging, gegevensintegratie via API’s, en automatische organisatie van data in het CSRD-formaat, inclusief notificaties voor ontbrekende informatie.

Het bestuursverslag, met daarin de duurzaamheidsrapportage, moet jaarlijks worden ingediend bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel en waarschijnlijk ook op de website van de onderneming worden gepubliceerd. Beursvennootschappen moeten deze indiening ook doen bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Zie ook vraag

Hoe moet de informatie gerapporteerd worden?

Uit de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) vloeit voort dat een aantal rapportageverplichtingen gefaseerd worden ingevoerd. Deze gelden vooral voor bedrijven met minder dan 750 werknemers. Deze bepalingen voor infasering moeten bedrijven meer tijd geven om zich voor te bereiden en initiële kosten over een aantal jaren te spreiden. Deze regeling gaat bijvoorbeeld op bij bepaalde rapportagevereisten over materiële thema's die dieper in de keten van bedrijven zitten zoals over biodiversiteit en over verschillende sociale kwesties. Afhankelijk van het onderwerp stellen deze bepalingen de overeenkomstige rapportageverplichtingen voor de betrokken bedrijven met 2 of 3 jaar uit. Zie ESRS 1 bijlage C waarin een lijst met ingefaseerde rapportage-eisen inclusief infasering/ingangsdatum is opgenomen.

Ondernemingen rapporteren over duurzaamheidsthema’s op basis van het beginsel van ‘dubbele materialiteit’. Stakeholders hebben een cruciale rol bij de materialiteitsanalyse. Stakeholders zijn partijen die van invloed kunnen zijn op de onderneming of andersom. De CSRD-ESRS (Corporate Sustainability Reporting Directive / European Sustainability Reporting Standards) identificeert twee grote groepen stakeholders:

• Getroffen stakeholders: personen of groepen van wie belangen – positief of negatief – (kunnen) worden beïnvloed door de activiteiten van de onderneming en haar directe en indirecte zakelijke relaties binnen haar waardeketen.
  Voorbeelden hiervan zijn eigen werknemers en werknemers in de keten, leveranciers, klanten, consumenten, eindgebruikers, lokale gemeenschappen, personen in kwetsbare situaties, publieke instellingen. Maar ook: vertegenwoordigers van getroffen stakeholders, zoals werknemersorganisaties, vakbonden en andere experts.
• Gebruikers van duurzaamheidsverklaringen: primaire gebruikers van financiële rapportage voor algemeen gebruik (bestaande en potentiële beleggers, kredietverstrekkers en andere crediteuren, zoals assetmanagers, kredietinstellingen, verzekeringsondernemingen), alsmede andere gebruikers van duurzaamheidsverklaringen, zoals zakenpartners van de onderneming, vakbonden en sociale partners. Het maatschappelijke middenveld en niet-gouvernementele organisaties, overheden, analisten en mensen uit de academische wereld.

Het betrekken van de getroffen stakeholders is van cruciaal belang voor het doorlopende IMVO due diligence-proces van de onderneming (zie hoofdstuk 4 ESRS set 1 Due diligence) en de materialiteitsanalyse op het gebied van duurzaamheid. Dit omvat de processen van de onderneming voor het in kaart brengen en beoordelen van daadwerkelijke en potentiële negatieve impacts, die dan worden meegenomen in de analyse om de materiële impacts te identificeren ten behoeve van de duurzaamheidsverslaggeving (zie sectie 3.4 van ESRS 2).

De SER heeft verschillende tools ontwikkeld om bedrijven te ondersteunen in het voeren van een betekenisvolle stakeholderdialoog, zo ook in het kader van de CSRD. Deze tools zijn beschikbaar via de website van de SER.

We verwijzen je graag naar de volgende informatie waarin je voorbeelden ziet van bedrijven die reeds rapporteren onder de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). We geven hiermee geen waardeoordeel over de betreffende voorbeelden, maar wel een beeld te geven wat er in de praktijk speelt.

• AFM rapport ‘Geen tijd te verliezen’
  Zie in het bijzonder de ‘Good Practices’
• AFM rapport ’10 Navigatiepunten CSRD – Dubbele Materialiteit’
• We Mean Business Coalition rapport ‘Early Adopters’ CSRD Reporting – Inspiring reporting practice from reporting year 2023’
• De verschillende ‘examples’ in EFRAG’s handvatten over dubbele materialiteit en de waarde keten.