De afstand tussen collega’s met verschillende culturele achtergronden verkleinen? Nodig hen uit voor een Keti Koti Tafel

Bij steeds meer bedrijven en organisaties groeide de afgelopen jaren het besef dat het bewerkstelligen van een cultureel inclusief werkklimaat een noodzaak is, maar dat het realiseren van deze bedrijfscultuur echter niet vanzelf gaat. Daarvoor is bewust beleid en sturing nodig. Bij grote organisaties zoals het internationale accountants- en belastingadviseursbedrijf PwC gebeurt dat onder meer via het culturele medewerkersnetwerk Connected Cultures. Pauline Mbundu is de huidige voorzitter. “Elk jaar kiezen we verschillende vormen om de dialoog tussen collega’s te bevorderen”, zegt Mbundu. “Dit variërend van externe sprekers tot persoonlijke verhalen van collega’s en het bijwonen van educatieve programma’s.”

De Keti Koti Tafels die het team achter de Stichting Keti Koti Tafel gedurende het jaar organiseren en het proces daaromheen brengen enkele van deze middelen mooi bijeen. Deelnemers aan de Tafel delen namelijk in tweetallen hun ervaringen met elkaar en leren op een toegankelijke manier over het Nederlandse slavernijverleden.

Wat is een Keti Koti Tafel?

Zandwijken, directeur van de Stichting Keti Koti Tafel: “De Keti Koti dialoogtafel is een tafel waar zwarte, witte en alle overige Nederlanders van kleur op een laagdrempelige manier middels een gestructureerde dialoog moeilijk bespreekbare onderwerpen bespreekbaar maken. Dit gebeurt aan de hand van thema’s die ons bewuster maken over onze omgang met de erfenis van de slavernij en het koloniale verleden in het heden. Een belangrijk uitgangspunt daarin is het ‘cultureel archief’, een begrip dat in Nederland geïntroduceerd is door emeritus Prof. Dr. Gloria Wekker. Zij stelt dat het niet zo kan zijn dat vierhonderd jaar slavernij en koloniaal verleden door de eeuwen heen geen sporen heeft achtergelaten. Ons zelfbeeld en de beelden die we hebben over de ander zijn opgebouwd uit een verzameling van historisch bepaalde opvattingen, houdingen en gevoelens waar mensen vandaag de dag nog steeds uit putten. Deze opvattingen komen bijvoorbeeld terug in boeken, films en onderwijs en hebben hun uitwerking op de manier waarop we denken, bijvoorbeeld in wat we mooi en lelijk vinden en hoe we naar de wereld kijken. Het belangrijkste, volgens Wekker, is dat het cultureel archief tussen onze oren en in onze harten en zielen zit. Wij maken zichtbaar hoe het cultureel archief zich op verschillende manieren manifesteert voor wit en voor zwart door universele thema’s te bespreken tijdens onze dialoogtafels. Enkele voorbeelden van deze universele thema’s zijn: ‘De ruimte nemen en geven om jezelf te zijn’, ‘Elke mening telt! Telt elke mening?’ en ‘Waardigheid en de betekenis ervan in ons dagelijks leven’.

Op de foto: Mercedes Zandwijken.

“De Keti Koti dialoog begint met een openingsritueel waarbij een Surinaams vrouwenkoor een treurlied zingt dat gezongen werd tijdens het harde werken op de plantage. Terwijl we daarnaar luisteren, voeren we een kokosolie en kwasibita (bitterhout)-ritueel uit. Hierbij smeren we elkaars polsen in met kokosolie. Dit staat symbool voor het wegwrijven van de pijn uit het verleden dat door velen van ons in het heden nog steeds gevoeld wordt. En we kauwen op bitterhout, wat symbool staat voor de bittere smaak van het slavernijverleden. Daarnaast treedt het koor gedurende de avond verschillende keren op en zingt het over de pijnlijke geschiedenis van het slavernijverleden. Tijdens de dialoog eten we een gereconstrueerde slavenmaaltijd bestaande uit drie gerechten. Bij elk gerecht wordt één dialoogvraag uitgewisseld.”

“In onze gestructureerde dialoogmethode is spreek- en luistertijd gelijk verdeeld tussen de gespreksduo’s. Ook zijn er momenten van stilte ingepland: voorafgaand aan het gesprek waarbij de partijen eerst nadenken over de vraag en tussendoor om na te denken over wat je het meest geraakt heeft in het verhaal van je gesprekspartner. We willen namelijk voorkomen dat slechts één persoon steeds aan het woord is en dat mensen al gaan nadenken over hun antwoord tijdens het verhaal van de ander in plaats van echt te luisteren. We merken dat door deze structuur compassie en empathie voor het perspectief van de ander ontstaat. Wat uiteindelijk leidt tot meer verbinding.”

Hoe reageren de deelnemers op de gesprekken die zij voeren?

“Vaak zien we dat deelnemers na het kokosolieritueel elkaars handen vast blijven houden. Bij het treurlied A boro gron, dat gaat over een voorouder die zoveel huilde dat er een kuil in de grond ontstond, zijn enkelen zelfs in tranen. Voor bijna alle deelnemers is het vaak de eerste keer dat zij persoonlijke ervaringen herinneringen en gevoelens delen met iemand van een andere kleur. Men is vaak verrast hoe je in een korte tijd diepgaand contact kunt maken met iemand die je nog maar net hebt ontmoet.”

“Bij witte personen zien we bewustwording ontstaan over hoe racisme en discriminatie nog dagelijks een rol spelen in het leven van mensen van kleur. En ook al is men daar wel op de hoogte van omdat ze er bijvoorbeeld rapporten en krantenartikelen over lezen, vreemd genoeg ontstaat die bewustwording pas als ze in gesprek zijn met de anderen, hen in de ogen kijken en hun persoonlijke verhalen horen. De reacties van witte personen hebben vaak ook een helende werking op mensen van kleur, want die krijgen vaak voor het eerst erkenning voor hun ervaring op een empathische en compassievolle manier. Deelnemers vertellen regelmatig achteraf dat zij gesprekken hebben gehad die zij normaal gesproken alleen maar voeren met vrienden die ze al jaren kennen.”

Zie je dit ook wanneer je Keti Koti Tafels organiseert voor bedrijven en organisaties?

“Jazeker. De deelnemers zijn zo onder de indruk dat zij na afloop vaak bijdragen willen aan een structurele cultuurverandering om uiteindelijk tot echte, vernieuwende beleidsmaatregelen te komen. Met bijvoorbeeld De ABN AMRO bank organiseren we dit jaar voor de tweede keer een Keti Koti Tafel. Omdat hun werknemers hebben aangegeven ook actief op te willen treden tegen discriminatie, zal er aansluitend op een Keti Koti Tafel een open space bijeenkomst worden georganiseerd voor de deelnemers. Hierin kan gebrainstormd worden over wat voor maatregelen er getroffen kunnen worden om discriminatie op de werkvloer te bestrijden.”

“Na de Keti Koti Tafel gaan we de uitkomsten met elkaar duiden en vervolgstappen formuleren en uitvoeren. Dit alles op basis van de persoonlijke evaluatie van de deelnemers, de uitkomst van de genoteerde plenaire reacties van de deelnemers tijdens de dialoog, plus de gevoerde voorgesprekken met de organisatie en enkele diepte-interviews met de deelnemers. Verder is er nog de optie om mini-Keti Koti Tafels te organiseren op meerdere momenten in het jaar. Of betrekken we juist het gehele bedrijf bij de dialoog door het versturen van dialoogvragen aan alle werknemers, met een aantal voorstellen voor de manier waarop je deze vragen binnen je eigen team zou kunnen bespreken.”

“We bouwen daarom graag duurzame relaties op met organisaties en bedrijven, zodat we over meerdere jaren heen dit gesprek over de werkvloer op een veilige manier kunnen voeren en monitoren. Door het samen te doorlopen kunnen we de voortgang bijhouden en bijsturen waar nodig. We merken namelijk dat de gesprekken veel los maken en racisme en discriminatie binnen de organisaties zichtbaarder en bespreekbaar worden. Hierdoor wordt de nazorg en opvang binnen organisaties voor de mensen van kleur die te maken hebben met uitsluiting steeds urgenter. Mensen van kleur zijn door hun historische achtergrond vaak noodgedwongen veerkrachtig geworden, maar achter die veerkracht schuilt vaak een hoop verdriet. We adviseren dan ook om ook aan het verdriet aandacht aan te besteden. Want hoeveel kun je incasseren in een mensenleven om die veerkracht te behouden?”

Wil jij ook een Keti Koti Tafel organiseren binnen je organisatie? Neem dan contact op met Mercedes of een van haar collega’s. Meer details en informatie vind je op de website van Stichting Keti Koti Tafel: https://www.ketikotitafel.nl/