Hoe groter de chaos, hoe belangrijker het kompas
Op de groeiende geopolitieke en geo-economische spanningen hebben we geen directe invloed. We zullen ermee moeten omgaan. Dat betekent het hoofd koel houden en koers houden, vanuit een duidelijke visie op de economie van de toekomst.
Leestijd: 3 minuten
Column van:
Nu de Verenigde Staten een eigen richting inslaan, krijgt Europa de kans om zijn positie te versterken – economisch, geopolitiek en militair. Strategische autonomie is niet voor niets een speerpunt van Europees beleid. Het komt er nu op aan om massief te investeren in verduurzaming, innovatie en defensie, binnen de kaders van een sterke, sociale, toekomstbestendige markteconomie, waarin werkgevers, werknemers en overheid samenwerken. Een Rijnlands model 2.0.
Het Rijnlandse model: de weg naar brede welvaart
Dit Rijnlandse model is ook het model dat de SER voorstaat. Het model stimuleert bedrijven om te werken aan waardecreatie voor de lange termijn en de overheid om te sturen op 'brede welvaart'. Daarbij gaat het niet alleen om economische indicatoren zoals het BBP, maar ook om gezondheid, sociale cohesie, huisvesting, onderwijs en een gezonde leefomgeving. En zeker ook om diversiteit en inclusie, want het is cruciaal dat iedereen mee kan doen in onze samenleving. Dat is `key’ voor de Nederlandse en Europese economie. Daar blijven wij voor staan.
De redenen om voor een sociale markteconomie te kiezen, zijn daarnaast ook pragmatisch en urgent. Neem de krapte op de arbeidsmarkt, met name in sectoren als zorg, techniek en onderwijs. De zorg heeft nu al 45.000 onvervulde vacatures. We hebben dus iedereen hard nodig. En kijk naar de toenemende weersextremen in Nederland – de overstromingen in Limburg en de droogteproblemen van de laatste zomers. Geen land dat beter dan Nederland weet dat het gevecht met en tegen het water een gezamenlijke aanpak vereist.
Waarom we nú moeten handelen
We kunnen niet wachten tot 2030 of later. Het (blijven) doorschuiven van grote vraagstukken naar volgende generaties is in strijd met goed voorouderschap. Dit is de tijd om door te zetten met de energietransitie, de bouw van windparken op zee en de verduurzaming van woningen. Dit is de tijd om vaart maken met de verduurzaming van de maakindustrie, de transitie naar een toekomstbestendige landbouwsector en een inclusieve arbeidsmarkt. Om keuzes te maken op het gebied van arbeidsmigratie en kritisch te kijken waar we als land in de toekomst ons geld mee willen verdienen. We moeten de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) in goede banen leiden. En samen met andere EU-lidstaten investeren in defensie en werken aan een sterk en weerbaar Europa.
Van polarisatie naar praktische oplossingen
Daarbij bestaan geen makkelijke oplossingen, al lijkt dat in het gepolariseerde debat vaak wel zo. Duurzame oplossingen beginnen bij bruggenbouwen, tegenstellingen oplossen en het midden versterken. Daar zijn we bij de SER dagelijks mee bezig. Binnenkort komen we met adviezen over arbeidsproductiviteitsgroei en over de impact van AI op werk. Later dit jaar volgen praktische voorstellen rond gerichte arbeidsmigratie, de verduurzaming van gebouwen, een toekomstvisie voor de landbouw en de vereenvoudiging van het belasting- en toeslagenstelsel. De kracht van onze adviezen en voorstellen moet erin zitten dat ze breed draagvlak hebben en uitvoerbaar zijn. Wij moeten komen met voorstellen waarbij de politiek op onze samenwerking kan rekenen.
In roerige tijden vraagt de wereld om leiderschap
Hoe groter de verwarring in de wereld, hoe belangrijker de daadkracht van Nederland en Europa. Wat we daarvoor nodig hebben? Leiderschap en politieke moed om door te gaan met de uitvoering van internationale afspraken als het Klimaatakkoord van Parijs (2015), het biodiversiteitsakkoord van Kunming-Montréal (2022) en de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties.
Samen bouwen aan een duurzame toekomst
Wat we nodig hebben zijn overheden die verduurzaming stimuleren door consistent langetermijnbeleid en niet elke paar jaar de doelstellingen wijzigen. Bedrijven die investeren in verduurzaming en innovatie en niet terugkeren naar de focus op louter aandeelhouderswinst. Werknemers die nieuwe vaardigheden ontwikkelen en niet enkel naar de overheid kijken voor hulp. Kennis- en onderwijsinstellingen die hun onderzoek en opleidingen richten op een rechtvaardig verloop van de grote transities waarbij niemand achterblijft, en daarbij alle disciplines en ervaringskennis benutten - en dus niets of niemand buitensluiten.
Door te blijven koersen op een bredewelvaartseconomie, versterken en verankeren we Europa's positie in de wereldorde en bouwen we samen aan een welvarender, rechtvaardiger en duurzamer wereld. Deze chaotische tijd biedt kansen om stappen te zetten die het verschil maken voor de toekomst.
