In het SER-advies ‘Diversiteit in de top, tijd voor versnelling’ worden belemmeringen voor meer diversiteit geïdentificeerd, zoals een gebrek aan sociaal kapitaal voor vrouwen. Zij hebben vaak minder ervaring in bestuurswerk en geen of een kleiner effectief informeel netwerk van mensen die hen kunnen helpen door te stromen. Ook zijn er nog altijd relatief weinig vrouwelijke rolmodellen en mentoren voor (potentiële) vrouwelijke toptalenten. Het gebrek aan mentoren pakt vooral voor mensen met een migratieachtergrond – meer nog dan vrouwen – nadelig uit, staat in het advies.
Zicht op
‘Droom groot, dat leer ik mijn mentees’
Geef álle talentvolle vrouwen en multiculturele talenten (m/v) een mentor, zegt topvrouw Yardena Shitrit. Mentoren kunnen ze ondersteunen in hun carrière en zo zorgen voor een betere doorstroom richting de top. Ook Shitrits mentee (leerling) Karima Almoujy gunt iedereen een goede mentor. “Door Yardena durf ik uit te spreken dat ik op een dag CEO wil worden.”
Tekst: Nicole Gommers | Leestijd: 7 minuten
Aan het woord:
Yardena Shitrit,
topambtenaar bij de Rijksoverheid
Karima Almoujy,
customer support application engineer bij ASML
De eerste keer dat Karima Almoujy zich afvroeg of het een goed idee zou zijn een mentor te zoeken, was rond het afronden van haar studie technische natuurkunde in 2020. “Ik merkte dat medestudenten een joker inzetten”, vertelt ze aan haar mentor Yardena Shitrit. “Zij hadden vaak familieleden met een handig netwerk. Via zo’n netwerk kun je koffie gaan drinken met iemand die advies geeft en je carrière een zetje kan geven. Zelf had ik geen netwerk. En ik zag maar weinig studenten van Marokkaanse, Turkse of Surinaamse afkomst, dus er was niemand van wie ik de kunst kon afkijken.” De ‘zetjes’ die Almoujy miste, zijn van grote waarde, óók als je eenmaal een fijne baan gevonden hebt. Wie ambitieus is en de top van het bedrijfsleven wil bereiken, heeft immers een steile klim voor de boeg. Dat die klim pittig is, geldt des te meer voor vrouwen en multiculturele talenten (m/v). Zij haken te vaak af omdat hun unieke toegevoegde waarde niet voldoende op waarde geschat wordt, of omdat ze ex- of impliciet te horen krijgen dat ze zich moeten aanpassen.
Ontdekkingsreiziger
Almoujy’s pad was van jongs af aan al niet geplaveid met privileges: als kind van Marokkaanse ouders groeide ze op in een achterstandswijk. Het motto thuis: ‘werk hard en wees bescheiden’. Ondanks prima schoolprestaties kreeg ze een havoadvies, maar dankzij een oplettende oudere zus kwam ze alsnog in een vwo-klas terecht. Na de middelbare school koos ze voor technische natuurkunde in Delft. Het leverde een baan op bij de Veldhovense chipmachinemaker ASML, waar ze nu haperingen en defecten aan chipmachines traceert. Tijdens het gesprek is ze net terug van een werktrip van een aantal weken naar Taiwan, eerder reisde ze naar Korea. Almoujy zit helemaal op haar plek, denkt volop na over volgende stappen en legt daarbij de lat hoog. “Ik zou zeker lid willen worden van de board van ASML, dat zijn tot nu toe alleen mannen. Uiteindelijk is CEO worden in deze technische wereld mijn stip op de horizon. Ik betreed graag paden waar anderen nog niet gegaan zijn, als een ontdekkingsreiziger.”
‘Ieder talent heeft een mentor keihard nodig, zeker als je bepaalde culturele waarden niet met de paplepel ingegoten kreeg’
Intervisie in de kroeg
Almoujy heeft haar moed om groot te dromen te danken aan haar mentor. Ze werden enkele jaren geleden bij de TU Delft, tijdens een pilot rond mentorschap, aan elkaar gekoppeld. Nu hebben ze regelmatig contact: ze bellen of appen, gaan uit eten of samen naar events. De dynamiek tussen Shitrit en Almoujy is prettig, informeel, vol vertrouwen. Almoujy: “In belangrijke periodes, bij sollicitaties of contractonderhandelingen, hebben we vaker contact. Dat gaat altijd spontaan.” De gesprekken verlopen anders dan ze van huis uit gewend is: “Als ik tegen mijn moeder zou zeggen dat ik op een dag CEO wil worden, zou ze dat als hoogmoed opvatten. Je steekt niet ergens je hand voor op. Ga eerst maar eens hard werken en misschien word je dan ooit gekozen, zou ze zeggen. Je wensen en dromen moet je niet uit- spreken. Van Yardena leerde ik…” Shitrit vult aan: “… dat je dat wél moet doen. Dream big en spreek je uit, dat is de rode draad voor een succesvolle carrière.”
Zelf heeft Shitrit ook niet vanuit huis meegekregen hoe de hazen lopen in de Hollandse corporate wereld. Ze heeft net als Almoujy Marokkaanse ouders. Ze vertelt over haar leerschool bij de gemeente Amsterdam, waar ze tot 2020 Chief Human Resources Officer en directielid was. “Ik ben opgevoed vanuit de Angelsaksische cultuur. Kwetsbaarheid bestaat niet, je moet laten zien dat je het kunt. In Nederland mag je bij een sollicitatie aangeven wat je nog wilt leren en waar je hulp bij nodig hebt. In mijn cultuur lachen ze je uit als je dat doet, dus ik stelde me hard op.” Zelf had ze destijds geen officiële mentor, maar ze noemt de sleutelfiguren in haar carrière ‘helden’. “Ik was niet makkelijk om mee te werken en toch kreeg ik alle kansen om te groeien. Van voormalig burgemeester Job Cohen bijvoorbeeld, van gemeentesecretaris Erik Gerritsen en vooral van mijn twee directe collega’s. Zij hielpen me op weg met intervisies die ons alle drie verrijkt hebben. Dat gebeurde vaak gewoon in de kroeg, heel onbevangen.”
‘Iedere vrouw aan de top zou als mentor kostbare lessen moeten delen met de jongere generatie’
Adviezen die wonderen doen
Shitrit is dankbaar voor die adviezen en heeft daarom een kraakheldere mening: iedere vrouw en ieder multicultureel talent die de top heeft bereikt, zou als mentor kostbare lessen moeten delen met de jongere generatie. “Het hoort bij je rol als leider om de leiders van de toekomst te kweken. Je moet begrijpen dat je een rolmodel bent. En dat heeft niets met borstklopperij te maken, zoals we in Nederland weleens denken.” Mannen kunnen ook prima mentoren zijn, zegt ze, maar topvrouwen zouden zich zéker geroepen moeten voelen om jonge vrouwen op weg te helpen. We leven immers in een land waar het niet vanzelfsprekend is dat vrouwen en multiculturele talenten gelijkwaardige kansen krijgen. “Topvrouwen en multiculturele talenten bereiken hun positie omdat ze talentvol en gedreven zijn, maar er is meer nodig.” Een beetje geluk, bijvoorbeeld, en soms moet een positie je ook gegund worden.
Die laatste factoren zijn ongrijpbaar en juist daarom heeft ieder talent een mentor keihard nodig; om informatie te krijgen en communicatievaardigheden te ontwikkelen, zeker als je bepaalde culturele waarden niet met de paplepel ingegoten kreeg. “Grote en kleine adviezen. Hulp bij het leren onderkennen wat je echt wilt en nodig hebt, en hoe je daar op een respectvolle manier om kunt vragen. Dat alles kan wonderen verrichten.” Als mentor helpt ze Almoujy – net als vier tot vijf andere multiculturele vrouwen die ze altijd onder haar hoede heeft – met uiteenlopende carrièrevragen. Of ze leidt een mentee juist weg van een pad dat niet bij haar ambities en doelstellingen past. Ze sparren hier dan uitgebreid over, om zo tot conclusies te komen. Almoujy, met een lach: “Van huis uit heb ik geleerd dat het eervol is als je een bepaalde functie aangeboden krijgt, dus dan accepteer je die gewoon – maar daar schuilt een gevaar in.” Als multicultureel talent etaleer je vaak vooral je ‘Nederlandse deel’, om beter in het plaatje te passen, legt ze uit. “Het Marokkaanse deel van mijn identiteit gumde ik uit.” Hoe zonde dat is, blijkt wel uit het feit dat de wereld haar werkterrein is. “Bij ASML werken we met veel expats en ik werk ook in andere landen. Mijn Marokkaanse achtergrond is vaak een voordeel als ik communiceer met andere culturen. Terwijl de Nederlandse Karima vrij individualistisch is, denkt de Marokkaanse Karima juist collectivistisch, met veel aandacht voor de groep.”
‘Als ik tegen mijn moeder zou zeggen dat ik op een dag CEO wil worden, zou ze dat als hoogmoed opvatten’
Tweerichtingsverkeer
Shitrit ziet het mentorschap als een voorrecht voor mentees én mentoren. De vrouwen die Shitrit begeleidt zijn namelijk niet alleen ambitieus; ze maken deel uit van een nieuwe generatie die de urgentie van maatschappelijke problemen ziet. Ze zijn innovatieve, digitaal onderlegde dwarsdenkers. “Als je eens wist hoeveel ik van hen leer. Het is tweerichtingsverkeer.” Almoujy gaat zeker de absolute top bereiken, voorziet Shitrit. “Dat ze superintelligent is helpt, maar het lukt vooral omdat ze vol voor haar doelen gaat. Ik ben ontzettend trots op haar, ze heeft in haar leven zoveel zelf moeten uitzoeken en organiseren.” Almoujy’s achtergrond als kind van Marokkaanse ouders houdt Shitrit aangesloten bij de realiteit. “Niet ieders startpositie is gelijk, dus we moeten ertegenaan om gelijke kansen te creëren.”
De geest uit de fles
De waarde van de mentor-menteerelatie valt dus haast niet te overschatten. Leiders zouden het mentorschap volop moeten stimuleren om zo de doorstroom van talent te versnellen. “Geef ieder talent een mentor, voor al hun bewuste en onbewuste vragen”, zegt Shitrit. Almoujy sluit zich daarbij aan en pleit voor empathische mentoren, die een maatwerkaanpak hebben en die ingewikkelde kwesties behapbaar weten te maken. “Daar heeft een mentee zoveel baat bij. Als je geen optimaal netwerk hebt of rolmodellen in je leven, kun je alsnog de ongeschreven regels leren kennen. Zelf heb ik vooral geleerd dat je dromen niet ergens achter in een kastje hoeft weg te stoppen. Bij mij is de geest uit de fles.”
