Speech 'Ontwikkeling Telt! Festival'
Speech van SER-voorzitter Kim Putters tijdens het 'Ontwikkeling Telt! Festival'. De derde editie van een grote jaar-conferentie van rijksoverheid (OCW, SZW, EZK) en de SER over leven lang ontwikkelen (LLO) en basisvaardigheden.
13 oktober 2022
Het gesproken woord geldt.
Als relatieve nieuwkomer in dit gezelschap hoef ik u natuurlijk niet te vertellen over het belang van goede basisvaardigheden, een leven lang ontwikkelen en een sterke leercultuur. Ik hoef u ook niet te vertellen hoe belangrijk het is dat we daar goed met elkaar voor samenwerken.
Wat kan ik u dan wel vertellen?
Al een tijdje ben ik bezig met een zoektocht naar de wijze waarop we ons verhouden met de mensen voor wie we werken. Ik geef u graag een beeld van wat me opvalt, welke risico’s ik zie, en welke kansen. De grote maatschappelijke transities waar we voor staan, denk aan stikstof, de klimaatcrisis, digitalisering en het tegengaan van arbeidsmarkttekorten, brengen sociale opgaven met zich mee, waar lang niet altijd genoeg aandacht voor is. Denk bijvoorbeeld aan de noodzakelijke transitie van de landbouwsector. Hoe zorgen we dat de boeren niet alleen financieel gecompenseerd worden, maar straks ook hun grote kennis en expertise kunnen blijven inzetten voor onze maatschappij?
Er is veel onzekerheid bij mensen. Bij werkenden, maar ook bij ondernemers. Leven lang ontwikkelen kan het antwoord vormen op die onzekerheid. Verandering is onvermijdelijk, maar we kunnen wel meebewegen. Daarom zou niemand gedwongen moeten zijn om het pad te blijven bewandelen waar op 12-jarige leeftijd voor gekozen is. Een loopbaan is vol mogelijkheden en kansen. Het is aan ons om te zorgen voor een veilige sfeer en de juiste ondersteuning. Zodat iedereen om zich heen kan kijken én in beweging kan komen. Zodat leven lang ontwikkelen vanzelfsprekend wordt. Daar profiteren niet alleen werkenden van, maar ook werkgevers.
Hoe staan we ervoor met leven lang ontwikkelen?
Een lange periode werd vooral gesproken over leven lang ontwikkelen. Dat is gedraaid. Er is de afgelopen jaren heel veel gedaan. Door bedrijven, opleiders, de overheid, in allerlei regionale samenwerkingsverbanden en in branches.
Een mooi voorbeeld waaruit blijkt dat werkgevers en werknemers leren en ontwikkelen belangrijk vinden, is het onderhandelingsresultaat voor de nieuwe CAO in de Metalektro (dat zijn bijvoorbeeld technische bedrijven en de metaalindustrie). Drie weken geleden is afgesproken dat sociale partners zich gaan inzetten voor het ontwikkelen en invoeren van een skillspaspoort in deze sector. Zodat vaardigheden die medewerkers opdoen in hun werk beter zichtbaar worden. Deze CAO ligt nu bij de achterbannen, maar over dit onderwerp zijn werknemers en werkgevers eensgezind. Tegelijkertijd zijn er inmiddels zoveel projecten, subsidies en organisaties, dat er ook wordt gesproken over versnippering. En over regelingen die niet aansluiten op de behoeften van mensen. Er is regie nodig. Maar van wie? En welke richting moeten we op?
Waar zouden we naar toe willen?
Ondanks de versnippering aan instrumenten, zien we door onze oogharen al een beeld ontstaan waar we naartoe willen en wat daarvoor nodig is. Uit de zoektocht die we binnen de SER hebben afgelegd, in dialoog met veel van de mensen en organisaties hier aanwezig, heb ik het idee dat we daar eensgezind in zijn.
Ik noem tenminste vier noodzakelijke ingrediënten om leven lang ontwikkelen tot een succes te maken:
Het gaat om échte vraaggerichtheid. Luisteren naar wat mensen nodig hebben. Stelt u zich eens voor dat u geen werk heeft, moeite om rond te komen en ook uw omgeving is niet erg ondersteunend. Zou u dan de stap nemen om een opleidingstraject in te gaan? Vanuit uzelf? Wat zou u helpen om dat wel te doen? Een verhaal over het belang van leven lang ontwikkelen voor de arbeidsproductiviteit en de groei van de Nederlandse economie? In tegendeel zelfs. We moeten daarom samen met mensen op zoek naar mogelijkheden waarmee zij echt geholpen zijn. Misschien is dat wel met iets heel anders dan een opleiding of cursus, bijvoorbeeld schuldhulp of kinderopvang. Hetzelfde geldt voor werkgevers. Een mkb-ondernemer voelt ook de urgentie om zijn personeel verder op te leiden, maar hoe dat zo te doen dat innoveren lukt en het bedrijf over 3 jaar nog levensvatbaar is. Als we luisteren naar die vraag, kan ook naar ontwikkeling van de werknemers gekeken worden. Ook werkgevers kunnen soms hulp en ondersteuning gebruiken.
Het gaat om anders kijken naar mensen en banen.
Er worden niet genoeg mensen opgeleid om de tekorten in diverse sectoren op te lossen. Dat vraagt om een langetermijnvisie, waarbij we de feiten waarover we nu al beschikken serieus nemen. De samenstelling van onze bevolking verandert en de tekorten op de arbeidsmarkt zullen eerder toenemen dan afnemen. Mensen bij- en omscholen en slimmer nadenken over de inzet van mensen op de juiste plek is daarom noodzakelijk! Zo versnellen de tekorten de ontwikkeling van een skillsgerichte arbeidsmarkt met een andere kijk op kennis, competenties en vaardigheden. In een optimale skillsgerichte arbeidsmarkt is veel beter zichtbaar wat je allemaal leert in je werk, zowel formeel als informeel. Dat helpt om overstappen te maken naar beroepen die anders nooit in beeld zouden komen. Zoals de administratief medewerker bij een bank die in de bouw de logistiek gaat organiseren.
Het gaat om het wegnemen van onzekerheid bij mensen en bedrijven. Als u weet dat uw baan binnen een paar jaar gaat verdwijnen, bijvoorbeeld door digitalisering en robotisering, of omdat het bedrijfsmodel door verduurzaming anders wordt, dan heeft u alle reden om op zoek te gaan naar wat u zou willen en kunnen doen. Toch zijn er veel drempels om in actie te komen en zelf regie te nemen. Wat past er bij mij? Moet ik terug naar school? Hoe kom ik aan inkomen in de tussentijd? Kan ik niet beter blijven zitten waar ik zit? Bij de overgang van werk naar werk is daarom veel aandacht nodig voor de oriëntatiefase en het organiseren van een soepele overstap met zo min mogelijk onzekerheid. Denk aan een inkomen tijdens de overstapperiode en de zekerheid dat er werk voor je is na de opleiding. Want niets is zo verlammend als onzekerheid. Goede begeleiding en coaching is daarbij ontzettend belangrijk, voor iedereen
Het gaat om échte samenwerking achter de schermen.
Ik zie dat het nodig is dat wij, alle maatschappelijke spelers, nog veel meer samenwerken. Echt samenwerken. Om gezamenlijk impact te maken en de mensen waarvoor we het doen het beste te helpen. Velen van u zijn hier al mee bezig. Laten we zorgen dat de complexiteit van de problematiek ons niet tegenhoudt. Veel van de uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan zien we al lange tijd aankomen. Over veel oplossingen hebben we al met elkaar nagedacht. Nu is het tijd om de stip op de horizon te zetten en aan de slag te gaan. De SER kiest er met de Actieagenda Leven Lang Ontwikkelen voor om te investeren in een sterke leercultuur door in te zetten op thema’s als;
- het stimuleren van eigen regie;
- het bereiken van kwetsbare doelgroepen;
- de validering van skills;
- en informeel leren.
Met deze activiteiten willen wij bijdragen aan een effectief speelveld waarin partijen zoals u mensen écht verder kunnen helpen. Ik hoop dat ik, als nieuw aangetreden SER-voorzitter, u aan mijn zijde zal treffen komende jaren. Want de maatschappelijke opgaven waar we voor staan kunnen we geen van allen alleen oplossen. Daarom zal ik erop toezien dat de overheid betrouwbaar beleid ontwikkelt, in samenspraak met werkgevers en werknemers en met oog voor de uitdagingen uit uw dagelijkse de praktijk.
Voor nu wens ik u nog een heel mooie dag. Er is veel te zien en te beleven. Geniet en houd in gedachten dat we samen best weten waar we heen willen: een arbeidsmarkt waarin werkenden zelf de regie kunnen nemen op hun ontwikkeling, skills veel beter zichtbaar worden gemaakt en waarin leren en werken vanzelfsprekend met elkaar verweven zijn.
