• 
• 

Verantwoordelijkheden van de ondernemers in het proces van integratie van de nieuwe Nederlanders

22 mei 2017
Gesproken tekst geldt.

 

Dames en Heren,

Ik sluit met mijn verhaal aan waar Michael van Straalen zojuist in zijn toespraak gebleven is. Hij vertelde hoe de huidige ondernemers met een migratie achtergrond inmiddels goed integreren en jongeren verwachten dat ze makkelijk samen zullen leven omdat ze geen verschillen ervaren.

Bij de SER weten we als geen ander dat als je denkt dat je er bent, het verhaal vaak opnieuw begint.
Ik wil het met u hebben over de nieuwe generatie Nieuwe Nederlanders. Mensen die vandaag ontsnappen aan oorlog en geweld, aan verschrikkelijke en levensbedreigende levensomstandigheden.

Wij zitten hier aan deze rijk gedekte tafels, met heerlijk eten en in een prachtige omgeving.
Maar 61 nieuwe Nederlanders zitten vandaag op een gammel bootje, op de Middellandse Zee. Een bootje waarvan de motor uiterst onbetrouwbaar is, geen water aan boord en de overtocht onzeker.

De toekomst voor u als bootvluchteling is onzeker. De ontberingen tijdens de reis niet te onderschatten.
Vorig jaar hebben ruim 18.000 mensen asiel aangevraagd. De grootste groep bestaat uit Syriërs, 97% van hen krijgt een status met werkvergunning en mag in Nederland aan de slag.

De nieuwe Nederlander

Dat brengt mij op het onderwerp waarover ik het met u wil hebben: aan de slag als Nieuwe Nederlander.
Want de weg naar werk is ingewikkeld voor deze mensen. Ze hebben een vergunning, ze hebben ambities, ze willen wellicht ook ondernemer worden, zoals u.
Maar voordat zij aan tafel kunnen zitten zoals u --- hier in de Koninklijke Industrieele Groote Club --- hebben zij een wel heel lange, zo niet onmogelijke weg moeten afleggen.

In mijn inleiding deze avond, wil ik graag een appèl doen op uw medewerking. Medewerking, om ondersteuning te bieden aan het afleggen van die weg. Niet alleen voor de Syrische ondernemer, maar ook voor de 60 andere mensen aan boord van het bootje. Ondersteuning voor al de 61 vluchtelingen van vandaag, en de 61 van morgen, voor alle 18.000 van vorig jaar.
En dan niet uit medelijden, maar omdat u zelf, uw bedrijf en onze samenleving daar beter van worden. Ik zal dat toelichten.

Ik wil ingaan op de centrale rol van ondernemers om van de integratie van nieuwkomers in Nederland een succes te maken.

Zonder het bieden van werkgelegenheid zal het deze groep niet lukken om aansluiting te vinden bij de Nederlandse samenleving. En dus wordt er een groot beroep op u als werkgever of opdrachtgever gedaan.

Positie vluchtelingen

Eerst even een stap terug naar wat we weten van de maatschappelijke posities van nieuwkomers. Verschillende studies maken ons duidelijk dat het met de positie van nieuwkomers in Nederland niet vanzelf goed komt.

Sterker nog: ook degenen die hier al vele jaren wonen, blijken nog altijd niet in staat om een positie op de arbeidsmarkt te vinden. Vele blijven afhankelijk van een bijstandsuitkering.

Uit een studie van de WRR blijkt dat de meeste vluchtelingen, die hier al 15 jaar wonen, in al die jaren geen voltijd baan hebben weten te vinden. Zij blijven hangen in kleine deeltijdsbanen.

Met de groep van Syriërs die in de jaren 2014 en 2015 in groten getale naar Nederland kwam, is het al niet veel beter gesteld.
Berekeningen van het CBS geven aan dat meer dan 70 procent van deze vluchtelingen momenteel een bijstandsuitkering heeft.

Deze ongunstige maatschappelijke positie kunnen we niet begrijpen door alleen naar de arbeidsmarkt te kijken. We moeten ook naar de groep zèlf kijken.

We moeten constateren dat een aantal kenmerken van de recent aangekomen vluchtelingen een voortvarende integratie in de weg staan.

Slechts een kleine minderheid is bijvoorbeeld hoger opgeleid. Schattingen geven aan dat een derde van de recent ingestroomde vluchtelingen ten hoogste basisonderwijs heeft genoten.

Daarnaast kennen veel vluchtelingen de Nederlandse taal niet of slecht.
Degenen die zijn ingeburgerd, kunnen zich enigszins redden. Maar het inburgeren zèlf duurt vaak zo lang.

Niet in de laatste plaats kampt een groot deel met gezondheidsproblemen. Het gaat dat vooral om stress-stoornissen en depressies.
Het zal duidelijk zijn dat een slechte psychische gezondheid niet bevorderlijk is voor het vinden van een baan.

Dit is niet het gehele verhaal. Binnen de groep van vluchtelingen bevinden zich namelijk ook vele talenten. Talenten, die zonder al te grote problemen een baan zouden moeten kunnen vinden.

Zij zijn opgeleid, hebben ervaring binnen grote en moderne arbeidsorganisaties en spreken verschillende Westerse talen.

Ook deze goed geëquipeerde nieuwkomers blijken moeilijk aansluiting te kunnen vinden bij de Nederlandse arbeidsmarkt.
Er zijn bijvoorbeeld problemen met de waardering van diploma’s en taalverplichtingen. En het ontbreken van nuttige contacten staat een snelle arbeidsmarktinschakeling in de weg.

De arbeidsmarkt zèlf speelt hierin een rol. Is er wel voldoende werk voor deze groep? Sluiten de eisen van opdrachtgevers wel aan bij wat nieuwkomers te bieden hebben?

Vanuit de SER werken wij al langere tijd aan een inclusieve samenleving. Een samenleving die open staat voor iedereen.
De SER helpt u daar bij.

Werkwijzer Vluchtelingen

Diverse bedrijven hebben deze uitdaging al positief opgepakt. De SER heeft het afgelopen jaar een uitgebreide inventarisatie gemaakt van initiatieven om de participatie van vluchtelingen te bevorderen.
Al deze initiatieven vindt u op de website: Werkwijzervluchtelingen.nl.

Ook werkgevers komen we op deze website tegen. Deze werkgevers plegen extra inspanningen om vluchtelingen aan het werk te helpen.

In het belang van de vluchteling, en in het belang van henzelf. Zij hebben namelijk gemerkt dat een moderne arbeidsorganisatie een inclusieve arbeidsorganisatie moet zijn.

Mooie voorbeelden van toekomstbestendig werkgeverschap komen we tegen bij grote organisaties als de bouwonderneming Dura Vermeer, de Nederlandse Spoorwegen, Arcadis en Accenture. Deze bedrijven gunnen vluchtelingen via werkervaringsplaatsen en betaalde banen een kans om zichzelf te bewijzen.

Internationaal zijn er natuurlijk mooie voorbeelden van bedrijven die actief werken aan een cross cultureel personeelsbestand. Denkt u maar aan Google, Apple en andere innovatieve bedrijven in Silicon Valley. Zij hebben de diverse achtergronden nodig om innovatief en creatief genoeg te zijn.

Kleine arbeidsorganisaties kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren. Een prachtig voorbeeld is het Utrechtse restaurant Syr.
Dit restaurant heeft evenveel vluchtelingen als overige personeelsleden in dienst en besteedt veel aandacht aan een goede begeleiding en aan de mogelijkheden op een toekomstige arbeidsplek elders. En ik kan u verzekeren; het restaurant Syr loopt heel goed.

Wat bij al deze voorbeelden opvalt, is dat werkgevers vaak hoog opgeven van deze nieuwe medewerkers. Velen wijzen op een sterke motivatie, een grote wil om hard te werken en op een enorme wens om zich te ontwikkelen.

Wat opvalt, is dat de ondernemers vrijwel nooit op eigen houtje opereren. Zij werken vaak samen met gemeenten en maatschappelijke organisaties om het welzijn en de inzet van vluchtelingen zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen.

Werkgevers staan er dus allerminst alleen voor. Eén van de cruciale succesfactoren in de genoemde voorbeelden is de samenwerking met andere organisaties.

Bredere plaatje

We moeten vaststellen dat een overgrote meerderheid van ondernemers de groep van nieuwkomers niet of nauwelijks in het vizier heeft.
Navraag leert dat werkgevers vaak met uiteenlopende onzekerheden kampen. Ze zijn daardoor, en dat kan ik begrijpen, huiverig om deze groep aan zich te binden.

Zo is het lastig om te begrijpen wat er volgens de wet wel mag en wat niet. Mogen asielzoekers bijvoorbeeld werken? En wat gebeurt er als een tijdelijke verblijfsvergunning wordt beëindigd? Welk risico loop je?

Daarnaast blijkt het lastig om geschikte kandidaten via de reguliere arbeidsbemiddeling in beeld te krijgen. Werkgevers zouden veel meer inzicht in de mogelijkheden van deze groep willen.

Niet in de laatste plaats betekent de wettelijke inburgeringsplicht dat vluchtelingen niet volledig beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.
Zij moeten tijd besteden aan taal en hun inburgering. Helaas kan dat nog niet altijd gecombineerd worden met hun werkzaamheden. Dit vergt ook flexibiliteit aan de kant van werkgevers.

Het is dus begrijpelijk dat het niet altijd even aantrekkelijk is om werk te bieden aan vluchtelingen.
Het ligt immers voor de hand om de hindernissen en barrières voorop te stellen en daarmee de gedachte aan een kansrijke plaatsing van een vluchteling te laten varen.

En toch, toch klopt dit beeld niet meer. In ons land is de afgelopen periode veel in gang gezet, zo hebben wij als SER gemerkt. Het heeft ertoe geleid dat ondernemers die hun nek voor deze groep uitsteken, niet langer door de buitenwereld worden ontmoedigd.

Ik noem een aantal voorbeelden waaruit blijkt dat er momenteel volop wordt gewerkt aan een betere ondersteuning voor ondernemers in dit land. Zij die wìllen, hoeven niet per sé voor gesloten deuren te staan.

Zojuist noemde ik al de website werkwijzervluchtelingen. U vindt hier alle informatie over de wettelijke mogelijkheden om vluchtelingen in dienst te nemen.
En u vindt er de voorzieningen waarvan werkgevers gebruik kunnen maken.

Aan degenen die vragen hebben over het aannemen vluchtelingen, zou ik willen zeggen: bezoek deze site. Werkwijzervluchtelingen.nl Het is zeer goed mogelijk dat veel onzekerheden hierdoor worden weggenomen.

Actieve rol overheid

Daarnaast speelt de rijksoverheid een steeds actievere rol. Onlangs organiseerde het ministerie van SZW een speciale bijeenkomst voor ondernemers. Deze bijeenkomst bood allerlei praktische tips, waarvan ik er graag twee wil noemen:

1. Neem contact op met de gemeente als u een vluchteling een baan of een ervaringsplaats wil bieden. Veel gemeenten zijn van harte bereid om hierin een verbindende rol te spelen en nodigen werkgevers uit om naar hen toe te komen. Gemeenten kunnen de werkgever ontzorgen. 
2. Maak de zoektocht naar vluchtelingen persoonlijk. Gebruik uw medewerkers en hun netwerk. De afstand is dan vaak veel kleiner dan dat u dacht.

Ook werkgevers-servicepunten kunnen vaak iets betekenen. Lang niet alle werkgevers maken gebruik van deze voorziening. Toch besteden de servicepunten vaak wel aandacht aan de groep vluchtelingen.

In verschillende regio’s hebben deze servicepunten een coördinator voor deze doelgroep aangesteld. De coördinator kan u helpen met het zoeken naar geschikte personen en hierbij ook de nodige ondersteuning bieden.

Tot slot wil ik wijzen op de vele particuliere initiatieven om vluchtelingen te koppelen aan vacatures van bedrijven.
Deze initiatieven hebben oog voor zowel de het belang van de vluchteling als voor de ondernemer.

Ik noem de Refugee Talent Hub als voorbeeld. Dit initiatief heeft inmiddels 85 bedrijven in het netwerk en vele honderden vluchtelingen in het bestand opgenomen. Er zijn in een betrekkelijk korte periode meer dan 70 succesvolle matches gemaakt.

Van belang daarbij is dat dit digitale platform er ook toe leidt dat bedrijven elkaar benaderen met vacatures en mogelijk geschikte kandidaten.
Het gaat dus niet alleen om het instrument zelf, maar ook om de netwerkeffecten die hieruit voortkomen.

What's in it for me

Wat deze initiatieven bindt, is dit: het beeld dat ondernemers er alleen voor staan, volstaat niet langer. Wie een bijdrage wil leveren en op zoek gaat naar samenwerking of ondersteuning, kan deze beslist vinden.

Er zijn inmiddels talloze initiatieven opgezet. We mogen concluderen dat Nederland veel heeft geleerd van de voorgaande vluchtelingencrises.
Gelatenheid heeft plaats gemaakt voor nieuwe energie en creativiteit.

Veel initiatieven zijn kleinschalig en vaak lokaal gebonden. Voor gerichte ondersteuning moeten werkgevers ook zelf in de regio op zoek.
Zoals gezegd, bieden hierin zowel formele als informele netwerken uitkomst.

Deze extra stap betaalt zich in veel gevallen uit. Keer op keer blijkt dat werkgevers met nieuwkomers in dienst vooral de voordelen benadrukken.
Nieuw talent is belangrijk, niet alleen voor u als ondernemer, maar vooral in het belang van uw onderneming.

Deze observaties passen bij wat we weten uit de vele publicaties over de opbrengsten van diversiteitsbeleid.
U weet, als werkgever gaat u al niet meer eenzijdig in op de rol van verantwoord of maatschappelijk ondernemen.

De eerdere genoemde voorbeelden van Sillicon Valley, ASML en andere innovatieve bedrijven onderschrijven de meerwaarde van diversiteit.
Een toekomstgericht, innovatief bedrijf is een divers bedrijf.
In dit verband biedt de komst van talentvolle vluchtelingen een grote kans voor ondernemend Nederland.

Uitleiding

Ik kom tot een afronding. Met alleen de ‘eigen verantwoordelijkheid’ van nieuwe Nederlanders komen we er niet.
Maar met alleen de oproep aan ondernemers om zich in te zetten, ook niet.
Als we integratie tot een succes willen maken, zullen we er sàmen de schouders onder moeten zetten.

Denk nog eens aan de talenten op het bootje. Ze zijn eager om nieuwe kansen te grijpen, ondanks de gevaren de onzekerheid en het achterlaten van alles wat ze lief is.

Eigenlijk zou toch iedere ondernemende Nederlander ze een mooie kans moeten willen bieden?
Samen aan de slag is niet alleen goed voor de nieuwkomer, niet alleen goed voor u, maar vooral ook goed voor de samenleving.
Ik wens u en mij toe dat we daar het allerbeste van willen maken.