Stel je eens voor: een werkplek waar ongewenst gedrag zoals pesten, intimidatie en seksuele grensoverschrijding niet getolereerd wordt. Idealiter zou dit overal de standaard zijn, maar de realiteit toont een ander beeld voor veel werknemers. Wat betekent het om je echt veilig te voelen op je werk, en wat zijn de gevolgen als een dergelijke basisveiligheid ontbreekt?
In Nederland heeft de #MeToo-beweging een belangrijke rol gespeeld in de bewustwording van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vooral na talloze berichten van misstanden in uiteenlopende sectoren. Het was een keerpunt in de nationale dialoog over wat acceptabel is op de werkvloer, en heeft geleid tot een grote verschuiving in het aanpakken van deze problematiek.
Op 27 juni transformeerde het SER-gebouw in Den Haag tot het middelpunt van deze essentiële dialoog, tijdens de DiB Academy. Professionals uit diverse sectoren kwamen samen om kennis te delen over strategieën voor het creëren van werkomgevingen waar sociale en psychologische veiligheid de norm zijn; een urgent thema, gezien de sterke toename van gerapporteerde incidenten.
Sociale veiligheid en psychologische veiligheid worden vaak door elkaar gehaald, maar ze hebben verschillende betekenissen. Sociale veiligheid betreft de procedures en regels die werknemers beschermen tegen ongewenst gedrag, zoals pesten en intimidatie. Psychologische veiligheid gaat nog een stap verder, en creëert een cultuur waarin teamleden zich vrij voelen om ideeën te uiten, fouten te maken en vragen te stellen, zonder angst voor consequenties. Beide zijn fundamenteel voor het welzijn van medewerkers en de effectiviteit van een organisatie.
Jacqueline Prins illustreerde dit met een praktijkvoorbeeld: “De SER is een initiatief gestart dat begon met een dialoogbijeenkomst waar men werd meegenomen in de betekenis van psychologische en sociale veiligheid op de werkvloer. Hierna gingen medewerkers met elkaar in gesprek, waaruit behoeften, ideeën en suggesties naar voren kwamen. Deze input heeft direct geleid tot het formuleren van concrete acties.”
Prof. Dr. Naomi Ellemers, universiteitshoogleraar, kroonlid van de SER en expert in sociale veiligheid, verzorgde de keynote. De presentatie was gebaseerd op haar baanbrekende werk met de commissie-Van Rijn over grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep. Ellemers behandelde belangrijke vragen, zoals onder andere: Hoe verander je gedrag?. Daarnaast besprak ze het belang van op tijd ingrijpen en het tijdig integreren van gedragscodes in ontwikkelplannen, om elkaar gemakkelijker op ongewenst gedrag aan te kunnen spreken. Met deze inzichten bood Ellemers praktische handvatten voor organisaties om een cultuur van sociale en psychologische veiligheid te creëren en te onderhouden.
Na de keynote konden deelnemers kiezen uit diverse workshops, elk met een unieke invalshoek op sociale en psychologische veiligheid.
Tijdens de workshop ‘Racisme op de werkvloer’ besprak Arthur Kibbelaar, strategisch adviseur Diversiteit & Inclusie bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, hoe subtiel racisme kan doorwerken in de dagelijkse werkcultuur en benadrukte hij het belang van de zichtbaarheid van vertrouwenspersonen met kennis van racisme. Hij deelde inzichten uit het recent verschenen onderzoek ‘Racisme op de werkvloer’, uitgevoerd door bureau Omlo, en benadrukte dat bewustwording en erkenning van institutioneel racisme, zelfs door degenen die het niet direct ervaren, essentieel zijn voor een effectieve aanpak.
Tijdens de workshop over de Wet bescherming klokkenluiders werden praktische tips gegeven voor het creëren van een veilige meldcultuur. Het Huis voor Klokkenluiders legde de wettelijke kaders uit van deze wet en benadrukte het belang van duidelijke procedures voor het melden van misstanden en het bieden van bescherming aan klokkenluiders. Daarnaast leerde Bureau &MAES de deelnemers hoe ze als werkgever een omgeving kunnen creëren waarin ongewenst gedrag en ongewenste zaken besproken kunnen worden door een goed gesprek op de werkvloer te voeren.
Elmira Nijhuis, adviseur psychologische veiligheid, benadrukte in haar sessie over ‘Leiderschap en psychologische veiligheid’ hoe cruciaal leiders zijn in het creëren van een veilige teamsfeer. Ze legde uit dat het verkleinen van de machtsafstand en het bevorderen van open communicatie essentieel zijn voor een cultuur van vertrouwen. “Mensen aan de top vergeten vaak de impact van hun macht, terwijl degenen lager in de hiërarchie sneller zwijgen uit angst voor hun carrière.” Nijhuis gaf praktische tips over hoe je een omgeving kunt creëren waarin iedereen zich vrij voelt om zich te uiten en open gesprekken mogelijk zijn, zelfs wanneer het schuurt.
Tijdens de Omstanderstraining van Social Safety verzorgde Seema Ouweneel een workshop over ongewenste omgangsvormen, met als centrale vraag: Wat kun je doen als je ongewenst gedrag ziet? Onderwerpen zoals het geven van drie zoenen op een verjaardag van een collega en het benoemen van iemands schoonheid op het werk kwamen aan bod. Deze training, geïnitieerd door de Stichting van de Arbeid, de FNV en de Regeringscommissaris, bood praktische tips en handvatten om als omstander in actie te komen.
De DiB Academy benadrukte het cruciale belang van sociale en psychologische veiligheid op de werkvloer. De workshops boden waardevolle inzichten en praktische handvatten voor organisaties om een veilige en inclusieve werkomgeving te creëren. Door duidelijke procedures en open dialoog kunnen ongewenste situaties tijdig worden herkend en effectief worden aangepakt. Het resultaat is een werkcultuur van vertrouwen en respect, wat bijdraagt aan zowel het welzijn van medewerkers als het succes van de organisatie.
