• 
• 

Saskia Egas Reparaz : "Dóe iets met tegendraadse meningen’"

Daags voor het interview is Saskia Egas Reparaz volop in het nieuws met de nieuwe koers die HEMA vaart. Egas Reparaz mikt op een kleiner assortiment van duurzamere kwaliteit, waardoor vele producten uit de schappen verdwijnen. Op het hoofdkantoor verdwijnen 30 tot 40 banen, en er worden er in het kader van efficiency managementlagen geschrapt. “We willen nieuwe plannen uitvoeren, en het is belangrijk dat we dat snel doen en wendbaar zijn. Door te veel managementlagen word je juist trager”, zegt Egas Reparaz, die in juni van dit jaar haar eenjarig jubileum als topvrouw viert.

Ze is vol bezig met de toekomst van HEMA, met ‘een beter alledaags leven in een mooiere wereld’, (waarover straks meer) en met het in huis halen van mensen met de juiste competenties om aangesloten te blijven bij veranderingen die zich in razend tempo voltrekken. Maar ze wil ook best even terugkijken op dat eerste, bewogen jaar, dat vooral ‘vreselijk leuk’ was. “Ik heb het ontzettend naar mijn zin. Maar het was ook intens. Het jaar dat achter me ligt, heeft vooral in het teken gestaan van het samenstellen en benoemen van een nieuw managementteam. We zijn aan de slag gegaan met het maken van strategische plannen, die we eind oktober hebben gepresenteerd aan collega’s van de winkels, distributiecentra en kantoor, aan partners en leveranciers. Daarna zijn we naadloos overgegaan op het uitvoeren van die plannen, op zo’n manier dat de klant dat ook al ziet. In die fase zitten we nu.”

Duurzaamheid: van meegroeiromper tot doorgeefjas

HEMA kan niet altijd blijven drijven op iconen zoals de tompouce en de rookworst, zei Egas Reparaz eerder in verschillende media. Maar er speelt veel meer dat aanzet tot verandering. “Op de eerste plaats: ik ben trots op onze tompouce en rookworst. Onze klanten houden ervan en ze horen bij ons. Tegelijkertijd is het van groot belang dat HEMA zich blijft ontwikkelen. Wij geloven in een beter alledaags leven in een betere wereld. Iedereen is er tegenwoordig van doordrongen dat we onze vliegbewegingen moeten beperken, minder vlees moeten eten en zuinig met energie moeten omspringen. Wat nog te weinig bekend is, is dat 33 procent van de CO2-uitstoot van gezinnen wordt veroorzaakt door de spullen en kleding die we kopen.”

Bij HEMA gaan alle producten langs de meetlat: ze moeten mooier, praktischer en beter zijn, bijvoorbeeld. “Hoe lang ze meegaan, is tegenwoordig ook een heel belangrijke waarde op die meetlat. Het woord ‘duurzaam’ vermijd ik. Als hoofd van een ‘winkel van spullen’ zeg ik liever dat we impact willen maken op ons terrein: de producten die we verkopen. Dus zonnepanelen plaatsen en de inzet van fluistertrucks zijn goede stappen, maar voor ons zit de échte impact in de basis. Hoe kunnen we spullen uit elkaar halen en onderdelen hergebruiken? Hoe kunnen we klanten inspireren om producten te hergebruiken of op de goede manier weg te gooien? Daar zijn we hard mee bezig.” Resultaten van die denkprocessen zijn ook nu al in de warenhuizen te zien: “Denk aan meegroei-rompertjes die dankzij een dubbele rij drukknopen twee maten meegaan, en de doorgeefjas die binnenkort in de winkel hangt: met een label waarop ook de toekomstige eigenaar zijn of haar naam kan schrijven. Dat inspireert tot het doorgeven van dit kledingstuk.”

Steeds meer vrouwen hoogste baas in de retail

Voordat Egas Reparaz Tjeerd Jegen opvolgde, was ze CEO van een andere vierletterige keten die vertegenwoordigd is in zo’n beetje elke winkelstraat: ETOS. Dat ze bij HEMA de eerste vrouwelijke bestuursvoorzitter is, heeft binnen het warenhuis geen stof doen opwaaien, zegt ze. “Nee, ik denk eigenlijk dat mensen dat inmiddels normaal vinden, of het vooral leuk vinden. Of ik extra druk voel om als eerste vrouw te laten zien dat ik het goed doe?” Ze neemt de tijd voor het antwoord. “Nee, dat geloof ik niet. Het is een beetje verwarrend, want ik voel wel degelijk een grote verantwoordelijkheid. Maar dat is omdat ik wil dat HEMA sterker wordt. Niet omdat ik vrouw ben.”

Anno 2022 hebben vrouwen allang laten zien dat zij prima in staat zijn het roer van grote ketens stevig in handen te houden. Action heeft Hajir Hajji als CEO, Bol.com wordt sinds eind vorig jaar bestuurd door Margaret Versteden, Giny Boer is de hoogste baas van C&A en Jeanine Holscher is druk met een transformatie van Blokker. “Het is zeker geen toeval dat er zoveel vrouwen CEO zijn. In de bedrijven zelf was vrouwelijk talent al langer volop zichtbaar. Vrouwen hebben zich onderscheiden en werden directeur.” In een tijd waarin binnen het gehele bedrijfsleven steeds meer vrouwen doorstoten naar topfuncties – wordt dus ook in de retail talent gezien en beloond.

De sector is daarmee niet volledig mannelijke meer, zoals dat lange tijd wel het geval was. Toch zijn masculiene waarden nog wel in ruime mate aanwezig. Egas Reparaz typeert de retail als een sector die om een zekere mate van hardheid, alertheid en resultaatgerichtheid vraagt. Is de toetreding van vrouwen vooral om die reden wenselijk? Daarover is ze stellig: “De toetreding van vrouwen is om meerdere redenen een prima idee, maar níet omdat een vrouw die harde cultuur zacht zou maken. Hardheid en resultaatgerichtheid, daarover beschik ik zelf ook. Net als veel andere succesvolle vrouwen ook over die zogenoemde masculiene leiderschapsstijl beschikken: zij zijn evengoed zakelijk en rationeel. Dat hoort bij een sector met dunne marges, waardoor je snel moet kunnen schakelen. De vraag moet zijn: hoe voeg je aan de hardheid ook wat zachtheid toe?” Ze doelt daarmee op eigenschappen die bij inclusieve leiders passen: empathisch, sensitief, sociaal, verbindend – eigenschappen die je zowel bij vrouwen als mannen terug kunt vinden. “Het gaat dus om balans. In elk team wil je karakters hebben die elkaar aanvullen.”

Executiepower én verbindende kwaliteiten

Op die complementariteit heeft de topvrouw heel bewust gestuurd. Het managementteam dat Egas Reparaz samenstelde, is qua gender in balans: het telt vier mannen en drie vrouwen.
De verdeling in gender heeft ze bewust zo gekozen, maar de representatie van diversiteit in het team is veel meer dan dat: ze zocht gericht naar bepaalde eigenschappen. “Je moet goed in de gaten hebben hoe iemand tikt, wat hem of haar drijft. In een goed team heb je een warrior nodig, die wil leveren en presteren. Een thinker moet er ook zijn: iemand die plannen analyseert. De lover wil, voordat er knopen gehakt worden, de connectie tussen mensen maken, terwijl de dreamer de stip op de horizon zet. Als CEO heb ik – en dat geldt voor de meeste directeuren – een vrij rond profiel: mijn menselijke, executieve en analytische kant zijn ongeveer even groot. Ik vul mijn team dus aan. Zou er te weinig executiepower zijn, dan ga ik in de modus van de warrior, en zonder thinker aan mijn zijde zou ik alles extra moeten overdenken. Ik heb dus mensen met al die verschillende capaciteiten nodig om een relaxte leider te kunnen zijn, om niet continu te hoeven duwen op wat er mist.”

Prachtig, al die uiteenlopende karakters, maar hoe zorg je ervoor dat iedereen zich uit durft te spreken? “In mijn team realiseren we dat door samen een veilige cultuur te creëren, waarin alles gezegd kan worden. Echt niets is te gek. Zo komt iedereen optimaal tot z’n recht. Zelf benoem ik ook vaak mijn eigenschappen.” Egas Reparaz verwijst hier als kind van een Spaanse vader en Nederlandse moeder naar haar biculturaliteit. “Ik bezit duidelijk waarden van twee culturen: de Hollandse nuchterheid, maar ook de welbekende Spaanse passie die lijnrecht tegenover de Hollandse nuchterheid staat.” Tijdens een discussie kan ze die passie echt in haar buik voelen – waarna de bijbehorende woorden als vanzelf uit haar mond vloeien. Met een lach: “Soms schrikken mensen van die passie, dus ik zeg er dan zelf bij dat ik een gepassioneerd mens ben omdat ik graag resultaten wil halen. Als je er tijd en moeite in stopt elkaar te leren kennen, dan snappen anderen waarom iemand op een bepaalde manier reageert. Als je patronen herkent, kun je ze omarmen. En heel belangrijk: ik wil absoluut geen ego’s in mijn team. In mijn managementteam zit niemand die een ander opzij duwt.”

Durf het dappere gesprek te voeren

Jezelf kunnen zijn, is niet alleen in het topteam van belang, dat geldt voor alle 19.000 medewerkers van het concern. Egas Reparaz stelt dat de aandacht voor inclusie ook in de lagen onder de top tot en met de winkelvloer groot is. “D&I is al van oudsher de kracht van HEMA. Hier op kantoor hebben we bijvoorbeeld een werkgroep voor homoseksuele werknemers die ‘uit de kast’ willen komen. De werkgroep kan je dan begeleiden en steunen. Zoiets is niet bedacht, dat groeide zo.”
De campagne Toon je kleuren trok afgelopen jaar veel aandacht. HEMA maakte de beautyafdeling inclusiever met foto’s van mannen én vrouwen met make-up, onder meer van model Loiza Lamers (de eerste transgender die modellenwedstrijd Hollands Next Topmodel won). Veel media berichtten erover, waaronder ook queer lifestylemagazine WINQ: ‘HEMA wil een veilige omgeving creëren waar alle klanten zich welkom en aangesproken voelen, een plek waar iedereen, ongeacht gender, durft te vragen, uitzoeken en ontdekken’, schreef het blad. Voor Egas Reparaz is het een uiting van de brede wens een winkel voor iedereen te zijn: “We hebben altijd zo veel mogelijk rekening gehouden met iedereen. Zelfs onze nieuwe kleurencodes zijn zo ontworpen dat kleurenblinden toch contrast kunnen zien.”

Het mes snijdt aan twee kanten: de waardering voor diversiteit trekt diverse mensen aan, waarna die diverse mensen ook gehoord willen worden. Het dappere gesprek aangaan, zo noemt Egas Reparaz dat als iemand de stap neemt een afwijkende mening te laten horen. “Als je als bedrijf mensen aanneemt die niet over alle ‘zeven vinkjes’ beschikken, moet je ook de vervolgstap zetten: daadwerkelijk horen wat ze zeggen. Andersdenkenden een stem geven, vind ik erg belangrijk.” Zelf wordt ze ook niet ontzien, legt ze lachend uit. “In oktober 2021 ging ik onze strategische plannen presenteren aan onze raad van commissarissen, aandeelhouders, partners, leveranciers en collega’s van kantoor en de winkels. In de voorbereidende fase werkte ik samen met designers en andere creatieve mensen. Zij waren niet enthousiast over de manier waarop ik ideeën wilde presenteren: ‘Nee Saskia, dat kan écht niet. Dit snapt niemand en het spreekt ook niemand aan’, zeiden ze. Zelfs voor de opstelling die ik had bedacht hadden zij een ander idee.”
Hoe ga je daarmee om als leider? “Even slikken en dan meteen accepteren. Als je een team van diverse karakters hebt, doe dan ook wat met de ‘tegendraadse’ mening die je krijgt. Het was bovendien ook echt een veel beter idee dan het mijne.”

Breng jezelf mee aan tafel

Egas Reparaz vangt nog meer dappere gesprekken op. “Laatst had ik een bespreking met onze voorzitter van de rvc. Daarbij zou een medewerker aanwezig zijn – een jonge man van in de 30 – maar die belde in en liet ons zonder schroom weten dat hij dat deed omdat hij die avond met zijn kinderen wilde eten. Ik gaf onze voorzitter – die ouder is dan ik, maar net zo hecht aan openheid en het dappere gesprek – een knipoog. ‘Prachtig dat dit gebeurt’, zei ik tegen hem, ‘hadden wij ook moeten doen toen we jonger waren, maar ik had dat echt niet gedurfd.’ Ik vind het bijzonder inspirerend om te zien dat de jonge generatie zich wél uit durft te spreken. Het is ook gewoon nódig dat je op momenten durft te zeggen: ‘Jij vraagt dit van mij, maar ik wil het niet.’ Als je je leert uit te spreken, hoe spannend dat soms ook is, houd je het zoveel langer vol.”

Dat je jezelf mag blijven, dat is wat Egas Reparaz wil uitstralen. Steeds meer topvrouwen én mannen – “mijn eigen man is typisch zo’n man die het dappere gesprek ook durft te voeren” – maken die volgende slag met D&I: laten zien dat je het meest straalt als je je echte kleuren durft te laten zien, eigenlijk net zoals in de beautycampagne. Egas Reparaz’ beste advies voor board ready topvrouwen ligt dan ook voor de hand: “Wat je zou willen zeggen maar niet durft, is niet raar of stom. Zeg het wél. Breng vooral jezelf mee aan tafel.”

Tekst: Nicole Gommers