• 
• 

‘Voetbalvrouwen trappen niet meer’

Stichting Topvrouwen spreekt Meta Römers daags na een enorme kater voor de voetbalsters van Oranje: de met 2-1 verloren wedstrijd in Noorwegen. Gelijkspel zou voor de regerend Europees kampioenen genoeg zijn voor directe plaatsing voor het WK, maar het liep anders. Daarmee werd de magie van het almaar winnen wreed doorbroken. Römers was erbij in Oslo en spreekt vol warmte over de Leeuwinnen, maar steekt haar teleurstelling niet onder stoelen of banken. “We zaten daar vol spanning. We wisten dat het een moeilijke wedstrijd zou worden en in alle eerlijkheid: er werd niet goed gespeeld door de Leeuwinnen. Tijdens zo’n wedstrijd zou je het liefst de speelsters toe willen schreeuwen zich te herpakken, maar je weet dat dat niet makkelijk is.” Nuchter: “Nu gaat de blik meteen vooruit, naar de play offs in de herfst.” De Leeuwinnen nemen het in de eerste wedstrijd op tegen Denemarken, net als bij de EK-finale van 2017. “De wedstrijd was binnen 50 minuten uitverkocht en zien we vol vertrouwen tegemoet.”

Römers is operationeel directeur bij de KNVB. Oorspronkelijk was Römers terrein het amateurvoetbal, maar de bond heeft onlangs de splitsing tussen het amateurvoetbal en het betaalde voetbal opgeheven. Römers is verantwoordelijk voor HR, ICT, financiën, vrouwenvoetbal (op organisatorisch vlak), de legal-portefeuille, licenties én de organisatie van het amateurvoetbal. Alleen al dat laatste is een enorme klus, aangezien de 1,2 miljoen leden – van pupillen tot senioren – ieder weekend zo’n 30.000 wedstrijden spelen, waarbij behalve de spelers vele anderen betrokken zijn: van scheidsrechters tot clubvrijwilligers.

Masculiene wereld

Römers heeft een lange carrière bij Randstad Nederland achter de rug, waar zij diverse directiefuncties vervulde met commerciële en operationele eindverantwoordelijkheid. Ze koos ervoor haar voetbalhart te volgen en in 2016 in dienst te treden bij de voetbalbond, waarmee ze het eerste vrouwelijke lid van de centrale directie werd. Van de uitzendwereld, waarbinnen van oudsher veel vrouwen actief zijn, naar ‘vreemde eend in de bijt’ in een masculiene wereld: ze beaamt het luchthartig en zegt er direct bij dat dat voor haar geen punt was. “Wel heb ik me afgevraagd of de KNVB er klaar voor was. Ik besloot uiteindelijk simpelweg mijn passie leidend te laten zijn en ervoor te gaan. Inderdaad kwam ik in een wereld met veel testosteron terecht.”

Dat wil niet zeggen dat er geen herkenning was: “Dominantie en dadendrang zie ik bij mezelf ook, ik denk dat iedereen op dit niveau, man of vrouw, die eigenschappen heeft. En in een-op-een overleg met mijn mede-directieleden is gender echt een non-issue: niemand doet er moeilijk over, we respecteren elkaar. Maar dat neemt niet weg dat ik bij een vergadering met 6 mannen in de directiekamer soms denk: hier mag best nog een vrouw bij. Dat geldt natuurlijk voor alle topposities. Als er meer vrouwen bij komen, voltrekken zich in rap tempo veranderingen, al was het alleen maar omdat vrouwen op topposities vaak een man hebben die ook een pittige baan heeft – terwijl topmannen vaak een vrouw hebben die niet of parttime werkt. Maar last dat ik tot nu toe de enige ben, dat heb ik niet. Absoluut niet. En of de mannelijke directieleden er ‘last’ van hebben dat er een vrouw bij zit? Haha, ik denk het niet. Ik vraag er bewust niet naar: ik ben er, zo is het nu eenmaal.”

Verplicht haren knippen

De aanwezigheid van een vrouw bij de bond past mooi bij de stormachtige ontwikkeling die de sport doormaakt: voetbal is misschien wel de meest in het oog springende ‘sector’ als het gaat om gender diversity en wordt van binnenuit geëmancipeerd, door de immense populariteit van vrouwenvoetbal.
Door de populariteit zou je je haast verkijken op hoe kort geleden de professionalisering van het vrouwenvoetbal is ingezet – de ontwikkeling gaat stormachtig, maar uiteraard niet zonder slag of stoot, in Nederland en over de grens. Dat blijkt onder meer uit het voorbeeld van sportverslaggever Claudia Neumann, die deze zomer voor het Duitse ZDF verslag deed van het WK-voetbal in Rusland en bijtende kritiek kreeg op sociale media: Claudia mag van mij de gang dweilen bij ZDF, maar geen wedstrijden becommentariëren – dat niveau.

“Ja, vrouwen worden eerder afgestraft en als een vrouw iets zegt over voetbal, zitten mannen erbovenop. In België ging het trouwens anders – de vrouwen die in de studio de nabeschouwingen bij het WK voetbal in Rusland deden, kregen veel respect. Zij werden later in het toernooi ook door de NOS gevraagd.” Kort geleden zou dat minder voor de hand liggen: “Drie jaar geleden werd er in talkshows door mannen slechts de draak gestoken met ‘damesvoetbal’” – een term waar Römers van gruwt. “En laten we wel wezen, er werd destijds nog op een heel ander niveau gevoetbald dan nu. Daar kwam nog bij dat voetballende vrouwen enorm moesten vechten – voor een fatsoenlijk tenue, voor rugnummers, zelfs voor hun haardracht. Sommige Oranje-speelsters waren als kind min of meer gedwongen hun haar te knippen, zodat ze zo min mogelijk opvielen. Er waren simpelweg weinig mogelijkheden in het vrouwenvoetbal.”

Een haasje voor vrouwen

Hoe anders is het binnen korte tijd geworden. Zo’n 3 jaar geleden besloot de KNVB het over een andere boeg te gooien en het vrouwenvoetbal vanuit kracht te benaderen en faciliteren, een ontwikkeling die Römers vanuit haar rol zo’n groot mogelijke vlucht laat nemen. “Voor die tijd waren de vrouwen aan het vechten voor hun positie en werd er gemopperd, maar dat helpt niet. We besloten vanuit kracht en positiviteit te handelen en de vergelijking tussen mannen- en vrouwenvoetbal niet langer aan te gaan: het ís anders. We willen niet meer schoppen naar de mannen, maar zelf stralen op het veld.” Bijzonder daarbij is dat de blik niet alleen vooruit ging, maar dat er ook ruimte is voor erkenning achteraf. “Elke debutant ontving van oudsher van de KNVB na een eerste interland een haasje. Althans, dat gold voor mannen, niet voor vrouwen. Daar hebben we korte metten mee gemaakt en we hebben alle vrouwelijke oud-internationals alsnog dat haasje uitgereikt. Dat had enorme impact.”

De KNVB koos in het kader van de professionalisering van vrouwenvoetbal voor een jong, talentvol team en trok Kirsten van de Ven – destijds net gestopt met haar actieve loopbaan als topvoetballer – aan als manager vrouwenvoetbal. “Zij is jong en bevlogen en staat daardoor dicht bij de speelsters.” Eerder werd al Sarina Wiegman aangesteld als nieuwe bondscoach van het Nederlands vrouwenelftal. De nieuwe koers die de KNVB koos voor het vrouwelijke topteam – investeren in goede coaches, betere begeleiding, meer aandacht voor technische trainingen – bleek zich direct uit te betalen. “Dat Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima de openingswedstrijd van het EK bijwoonden, gaf een enorme boost – het was een erkenning van de groei van vrouwenvoetbal en waardering voor de speelsters.” Het EK in eigen land was bovendien het perfecte platform om het grote publiek kennis te laten maken met het spel van de Leeuwinnen. Het gevolg: “Ineens werd het vrouwenvoetbal massaal omarmd, veel meer dan we ooit hadden voorzien – de Leeuwinnen wonnen zelfs de Joke Smit-aanmoedigingsprijs vanwege hun bijdrage aan de positie van vrouwen in Nederland.” De politiek bemoeit zich er ook mee. Het CDA heeft de ambitie een grote omissie recht te zetten: het feit dat in het Mediabesluit van 2008 in de lijst van verplicht uit te zenden sporten en evenementen alleen bepalingen over herenvoetbal staan. CDA-Kamerlid Harry van der Molen vindt dat niet langer van deze tijd en wil bij verantwoordelijk minister Arie Slob afdwingen dat vrouwenvoetbal wordt toegevoegd aan het Mediabesluit.

“Dat de vrouwen in korte tijd zo geliefd werden, kwam natuurlijk ook door de tegenvallende resultaten bij de mannen, maar dat is minder belangrijk, het gaat om die positieve vibe die tot op de dag van vandaag voortleeft en een enorme boost geeft aan de sport op alle niveaus. We zien toenemende aantal meisjes komen voetballen: in Nederland voetballen inmiddels zo’n 155.000 meisjes en vrouwen, minder dan in Duitsland en Engeland, maar voldoende om echt mee te doen als vrouwenvoetballand. We zien fans van vrouwenvoetbal. Bij de verloren wedstrijd in Noorwegen reisden 150 van die fans af naar Oslo – dat is een totaal nieuwe ontwikkeling in het vrouwenvoetbal.”

Topvrouwen: word voetbalbestuurder!

Dat zowel de amateurvrouwen als de professionals het goed doen is dus overduidelijk, maar dat wil niet zeggen dat er niets te wensen over blijft. “Er zijn nog onvoldoende mogelijkheden voor een volwaardige spelersloopbaan, zoals bij het mannenvoetbal. Dit zal uiteindelijk veranderen, maar dit proces moet groeien. Voor transferbedragen in contracten geldt hetzelfde – er wordt aan gewerkt, maar via de geleidelijke weg. Te veel pushen levert weerstand op.”
Ook binnen de KNVB en de voetbalclubs is het ‘afspiegelingsbeginsel’ wenselijk, want het succes betekent niet dat de structuren automatisch mee veranderen. “We willen er meer vrouwen bij. Als coach, als fan en als bestuurder. Ik ben ervan overtuigd dat het de sport nog leuker maakt. Het aantal vrouwelijke voorzitters binnen het voetbal is laag, 4 procent. De vrouwen die er zijn, bekleden meestal een traditionele secretarisrol, terwijl wij ook graag vrouwen in de voorzittersrol zouden zien.”

Het lastige is: de aanwas van meer vrouwen laat zich niet afdwingen, omdat het om een vrijwilligersrol gaat die veel tijd en inzet vergt. Toch wordt er achter de schermen wel degelijk op diversiteit gestuurd, onder meer door erop aan te dringen dat mensen in hun netwerk werven: “Er zijn net nieuwe bestuurdersopleidingen gestart, en we hanteren interne quota.” Römers pakt haar kans om een nadrukkelijk beroep te doen op vrouwen uit het bedrijfsleven. “Vrouwen denken wellicht niet snel aan een bestuurlijke rol binnen het voetbal, maar zo’n positie kan je ontzettend verrijken. Niet alleen vanwege de bestuurlijke ervaring die je opdoet, maar ook omdat je via het voetbal directe invloed op de maatschappij hebt. Het gaat om integratie, om gezond leven, maar ook om jongeren die via hun club vaardigheden en sociaal gedrag leren waar ze de rest van hun leven wat aan hebben.”

Ondertussen blijft de KNVB inzetten op het profileren van de Leeuwinnen als rolmodellen. Zij zijn immers hét voorbeeld dat gender geen belemmering hoeft te zijn. “Bedrijfsleven en sport kunnen van elkaar leren, en in dit geval het bedrijfsleven nog een beetje meer van de sport dan andersom. De Leeuwinnen worden geroemd om hun toegankelijkheid, teamspirit en samenwerking. Die feminiene eigenschappen zijn grote voordelen, maar op de werkvloer moet je je soms masculien gedragen om gezien te worden. Ik ben er dan ook van overtuigd dat quota in het bedrijfsleven noodzakelijk zijn. Zonder die stok achter de deur gaat het te langzaam. De afgedwongen aanwas van vrouwen in raden van bestuur en raden van commissarissen zal uiteindelijk hun acceptatie bewerkstelligen. Het werkt veel prettiger als je je vrouwelijke waarden gewoon kunt omarmen.” Maar dan wel minus de vrouwelijke bescheidenheid, benadrukt Römers: “Ambitie moet je ongegeneerd uitspreken. Steek je vinger op, of zeg gewoon: ik wil jouw baan. Als je stopt met twijfelen aan jezelf en bereid bent hard te werken, dan bereik je de top.”

Tekst Nicole Gommers