• 
• 

‘Balans werkt bevrijdend voor vrouwen én mannen’

Connect, share, empower, energize: dat is het motto van WIFS. En alleen al punt 1 en 2 – connect en share – bewijzen voor Natalia Goncharova keer op keer de waarde van de organisatie. “Door met elkaar te linken, leren vrouwen dat zij niet de enige zijn die met bepaalde situaties te maken krijgen. Zelf maakte ik ooit mee dat ik tijdens een vergadering met een goed idee kwam, maar niet gehoord werd. Vijf minuten later kwam een man met hetzelfde idee, en hij oogstte applaus. Na die vergadering keek ik eens goed in de spiegel: lag het aan mij? Was het misschien verbeelding? Maar nee, door met elkaar op te zoeken en met elkaar te delen, leer je dat veel vrouwen hiermee te maken krijgen. Zo empoweren wij elkaar – dat is een reis die te maken heeft met rolmodellen, inspiratie en geloof in jezelf.”

Women in Financial Service timmert aan de weg. Steeds meer vrouwen worden lid, maar ook bedrijven die zich committeren aan de doelstelling van WIFS –meer balans tussen feminiene en masculiene waarden – sluiten zich aan. Genderdiversity draagt bij aan die balans, maar het gaat verder dan dat, legt Goncharova uit: “Met feminiene waarden bedoelen we vooral oog voor de lange termijn, het bouwen aan relaties, contemplatie in plaats van blind ergens voor gaan. Masculiniteit uit zich in de wens vooruit te komen en winst te maken en daarbij risico’s nemen. Die waarden zijn niet louter aan mannen of vrouwen toe te schrijven, beide seksen kunnen deze waarden uitdragen. Het goede zit in de combinatie van deze waarden.” De valkuil van de financiële sector is dat masculiene waarden te lang overgewaardeerd en beloond werden – het bekende ‘kredietcrisisverhaal’. Niet voor niets werd WIFS op het hoogtepunt van de crisis opgericht. “Masculiene waarden waren een self fulfilling prophecy: dat vinden we goed, dus daar gaan we op selecteren.”

Dat tunnelvisie risico’s met zich meebrengt, is inmiddels genoegzaam bekend. Ook het besef dat er iets moet veranderen, lijkt ingedaald. Goncharova heeft wat dat betreft met WIFS het tij mee. “Wij willen het anders en zijn ervan overtuigd dat vrouwen een sleutelrol vervullen bij het herstellen van vertrouwen in de sector.” De afgelopen maanden hebben meerdere grootbanken wijzigingen in hun topstructuur doorgevoerd en vrouwen aan hun boards toegevoegd: recentelijk Rabobank, eerder ING en Goncharova’s werkgever ABN AMRO. Bij die laatste bank werd Tanja Cuppen in de driekoppige raad van bestuur de nieuwe Chief Risk Officer. Daarmee voldoet de ABN AMRO’s rvb aan het wettelijk streefcijfer, iets dat in de rvc al bereikt was – daar is de ‘score’ drie op zeven, president-commissaris Olga Zoutendijk incluis. Een ontwikkeling die een landelijke krant de uitspraak ontlokte dat ABN AMRO helemaal ‘streefcijfer-proof’ is. Dat doet ook Goncharova plezier: “Ik ben er héél trots op, zeker omdat het bijna ‘overnight’ gebeurd is: een teken van daadkracht. Ik had overigens niet anders verwacht. Daags na het aantreden van CEO Kees van Dijkhuizen vroeg ik hem of ik een kopje koffie met hem mocht komen drinken. Ik voelde de behoefte af te tasten of diversity top of mind was bij hem. Walk the talk, dat is zo ontzettend belangrijk. Strategie zonder executie is slechts een droom.” Gelukkig bleek het geen punt van discussie. “Van Dijkhuizen zei me dat hij niet van woorden houdt, maar van daden.” Waarvan inmiddels akte.

Toch zegt Goncharova dat de vraag of het de goede kant opgaat niet eenvoudig te beantwoorden is. “De financiële sector heeft stappen gezet, maar hoe gaat het verder? Recent is onderzocht hoe de groei in bezetting van vrouwen op topfuncties zich ontwikkelt in de top-500 ranking van Forbes. De situatie in 2015 is vergeleken met de cijfers van 2005. In die tien jaar tijd was het aantal topvrouwen met vijf procent gegroeid naar 19,9 procent. Zet die trend zich door, dan moeten we nog lang wachten totdat we de dertig procent bereiken – een percentage dat nodig is om echt het verschil te maken, volgens onderzoek van McKinsey. Dat valt me behoorlijk tegen.” Er zit ook een schisma tussen de bewering van bedrijven dat ze werk maken van genderdiversity en de daadwerkelijke toetreding van vrouwen. “Ik denk toch dat sommige organisaties voor de bühne spreken. Of dat ze oprecht geloven dat het ‘vanzelf’ goedkomt. Maar dat is niet zo.” En dat is jammer, want genderdiversity zorgt volgens Goncharova niet alleen voor betere risicobeheersing en betere prestaties, maar ook voor bevrijding van vrouwen én mannen. “In de ‘oude wereld’ moesten mannen feminiene eigenschappen onderdrukken. Komt er meer balans en daarmee acceptatie, profiteren mannen daar ook van. Zij kunnen zich ‘volledig’ voelen. Wellicht is het dan voor mannen ook makkelijker te zeggen dat zij een dag per week voor kinderen willen zorgen, om maar een voorbeeld te noemen.”

Goncharova is Russische van geboorte. Voor haar komst naar Nederland, in 2001, was zij associate professor economie aan Universiteit van Stavropol. “Mij werd gevraagd of ik interesse had in een onderzoeksplaats aan de Wageningen University. Ik riep meteen ja, maar dacht dat ik geen kans maakte, want mijn Engels was destijds niet erg goed.” Die achterstand haalde zij snel in door met potlood vertalingen te krabbelen bij elk woordje in haar leerboeken – een can do-mentaliteit die uiteindelijk werd beloond met een promotie in de kwantitatieve economie aan de Wageningen University.

Goncharova’s bekendheid met twee culturen zorgt ervoor dat zij soms de wenkbrauwen optrekt bij de Nederlandse mores. “Eh ja, af en toe was en is er cultuurshock.” In Rusland hebben mannen en vrouwen al sinds de revolutie gelijke rechten, legt Goncharova uit, terwijl in Nederland vrouwen tot 1956 ‘handelingsonbekwaam’ waren. Die ondergeschikte positie lijkt in ons DNA geslopen en we plukken er nog steeds de wrange vruchten van. “In Nederland moet je als vrouw tijdens beoordelingsgesprekken expliciet uitspreken dat je ambitie hebt, merkte ik al snel. In Rusland is dat vanzelfsprekend: daar wordt van vrouwen verwacht dat je hard werkt, de beste kwaliteit levert en avonden en weekenden opoffert. Doe je dat, dan word je gezien. Maar hier moet je jezelf promoten en dat vind ik oncomfortabel.” Ook het moederschap is in Rusland geen issue. “Nederlandse werkgevers verbinden er conclusies aan als je moeder wordt: dan zou je dus niet ambitieus zijn.” Goncharova bladerde onlangs door een glossy corporate rapport van Aeroflot: “Daar zie je vrouwen op hoge posities afgebeeld met hun kinderen. Niemand denkt ook maar een seconde dat die kinderen ten koste gaan van ambities. Hier wel, en dat is zó jammer. Wij vrouwen – of we nou moeder zijn of niet – voegen iets unieks toe aan teams. Empathie, zorg voor elkaar, het vermogen bruggen te bouwen. Die waarden zouden we met z’n allen meer moeten waarderen. Nee, wij zijn niet de brandweermannen die onverschrokken een brand blussen. Wij voorkómen dat die brand uitbreekt. We moeten ons dus zichtbaar maken – op de werkvloer, maar ook door middel van de database van Stichting Topvrouwen, een krachtig instrument. We mogen er echt zijn, want meer feminiene waarden betekent minder conflict, minder verrassingen, minder risico. Zo wordt een team een geoliede machine. Dat is toch wat we willen?”

Tekst Nicole Gommers