• 
• 

‘Een bestuurlijke man/vrouw-tandem werkt geweldig’

Het coronavirus domineert ook bij het wereldwijd opererende advies- en ingenieursbureau Arcadis de dagelijkse handel en wandel. Op de corporate website prijkt een bericht over de door het concern nieuw gelanceerde transformatiepotentiemeter, die cliënten snel inzicht geeft in het transformatiepotentieel van gebouwen die hun huidige functie dreigen te verliezen. Door COVID-19 veranderden de omstandigheden voor eigenaren van gebouwen en terreinen immers ingrijpend, wat de aanleiding vormt om de omvang en indeling van locaties te heroverwegen. Arcadis heeft zich tevens – in goed gezelschap van grote spelers als Philips, Unilever en PwC – verenigd in de Coalitie Anders Reizen, een groep grote Nederlandse bedrijven die verwacht dat de coronacrisis een blijvend effect heeft op het vlieggedrag van hun medewerkers. De gamechangers die leiden tot duurzamer gedrag: videoconferenties en webinars. In het Financieele Dagblad liet een zegsman weten geschrokken te zijn van het feit dat Arcadis in ‘normale tijden’ dagelijks zo’n 13 keer de aarde omvliegt: in 2019 nam het concern 67.000 vliegtickets af voor 27 miljoen euro.

Dat zal voortaan anders gaan en die verandering hangt nauw samen met een andere, door corona ingegeven verschuiving, legt topman Peter Oosterveer uit: namelijk de versnelling op het vlak van digitalisering. Het type werk dat ‘Arcadianen’ verrichten – van in het oog springende en vaak ook mediagenieke projecten zoals de Noord/Zuidlijn in Amsterdam tot kleinere haalbaarheidsstudies en allerlei diensten op onder meer het vlak van projectmanagement en contractoplossingen – blijkt zich bijzonder goed te lenen om vanuit het thuiskantoor en on demand te doen. “In maart zijn we plotsklaps en relatief onvoorbereid omgeschakeld. Terwijl we voorheen beperkte mogelijkheden tot thuiswerken hadden, schakelden in twee weken tijd 24.000 mensen om naar volledig thuiswerken.”

Oosterveer lijkt nog steeds onder de indruk van het door de omstandigheden afgedwongen aanpassingsvermogen van zijn mensen. “Tegen mijn managementteam heb ik gekscherend gezegd dat als ik eerder een vergelijkbaar idee voor massaal thuiswerken had geopperd, ik dan teruggekregen zou hebben dat het 6 maanden zou duren om een plan uit te werken en vervolgens nog eens 2 tot 3 jaar om het te implementeren. Dus natuurlijk was het spannend dat het ineens geregeld moest worden, onwennig en zelfs oncomfortabel in de eerste weken, maar we merkten al snel dat het prima ging. Dat Arcadis beschikt over een volwassen employeebasis geeft veel rust. Ik las laatst iets over software waarmee je kunt zien hoe lang medewerkers daadwerkelijk actief aan het werk zijn. Als je dat nodig hebt, is er iets fundamenteel mis in de organisatie. Hier hoeft niemand gecontroleerd te worden.” Alles draait tenslotte om outcome en de coronacrisis heeft de omzet van Arcadis in het eerste kwartaal niet hard geraakt. Dat komt mede door een fifty fifty-verdeling van werk voor de private en publieke sector in het orderboek; die laatste sector schuift niet zelden juist nu projecten naar voren.

Vrouwen treden buiten de gebaande paden

Oosterveer ziet op verschillende vlakken lichtpuntjes in de crisis en dat geldt zeker voor de kansen die vrouwen krijgen. Ook die hangen nauw samen met de versnelde digitalisering van het concern. Het is een stijlbreuk met de tot voor kort vertrouwde werkwijze van Arcadis en waarschijnlijk voor alle spelers die actief zijn binnen de gebouwde omgeving, een sector die bekend staat als behoudend en waar veel werkzaamheden - in de woorden van Oosterveer - nog steeds zeer elementair en weinig disruptief georganiseerd worden. “Deze crisis is geen bedreiging voor de positie van ambitieuze vrouwen, maar juist een kans. Nu we zo massaal ontdekt hebben dat thuiswerken gewoon kan, zullen vrouwen dat zien als een betere manier om werk en zorg te combineren.” Sowieso ziet Oosterveer, die zegt zich het meest thuis te voelen in een technische omgeving waar hooggekwalificeerde mannen en vrouwen aan gecompliceerde projecten werken, in de toetreding van meer vrouwen de sleutel tot broodnodige innovatie. “Onze branche als geheel is conservatief, daar ben ik niet trots op. Inmiddels loop ik lang genoeg mee om hiervoor de verklaring te kennen. In ons werk hebben wij met veel risico’s te maken – denk bijvoorbeeld aan een brug over een waterweg, die intensief door het verkeer gebruikt wordt. Bij het ontwerp en de bouw denk je hard na over de fysieke risico’s die gebruikers lopen, maar binnen dergelijke kostbare projecten spelen er uiteraard ook financiële risico’s. We willen die risico’s afdekken en dat maakt dat we niet snel buiten gebaande paden treden. Dat zoeken naar veiligheid werkt bepaald geen innovatie in de hand.” Ingenieursbureaus als Arcadis hebben van oudsher vooral veel mannen aan boord, en in het omturnen van die situatie ziet Oosterveer mogelijkheden tot verandering. “Deze industrie als geheel, Arcadis incluis, is enorm gebaat bij de toetreding van vrouwen en mensen met een andere achtergrond. Zij hebben een frisse blik die vernieuwing met zich meebrengt.”

Binnen de specifieke technische dienstverlening van Arcadis zijn vrouwen nog eens van extra waarde. “Beginnen over de goed ontwikkelde emotionele intelligentie van vrouwen is wellicht erg klassiek, maar toch… binnen de techniek is het gewoon een feit dat je die kwaliteit vaker bij vrouwen aantreft. Een van de andere vele redenen om man/vrouwbalans na te streven – de businesscase is glashelder en de vele voordelen evident – is dat wij heel zichtbaar zijn in de maatschappij. Iedereen maakt gebruik van een gebouw, of een weg die weg die verbreed wordt. Daarom is het belangrijk dat er door een afspiegeling van de maatschappij aan zo’n project gewerkt wordt. Aan de andere kant van de tafel, bij onze opdrachtgevers, zitten ook steeds vaker vrouwen – wil je prettig kunnen samenwerken, dan kom je zelf ook met een diverse club afgevaardigden.”

Zo snel mogelijk naar 50 procent

Het realiseren van man/vrouw-balans lukt steeds beter bij Arcadis: overall heeft het concern 38 procent vrouwen aan boord (in Nederland 27,4 procent). In de top zijn vrouwen goed vertegenwoordigd: tot maart van dit jaar vormde Oosterveer een bestuurlijke tandem met CFO Sarah Kuijlaars. In de zeskoppige raad van commissarissen zijn twee vrouwen vertegenwoordigd en ook binnen het management zijn meerdere vrouwen te vinden. “Balans vind ik belangrijk en dat is niet iets van de laatste jaren. Toen ik vroeg in mijn carrière in de Verenigde Staten lead engineer control systems bij bouwbedrijf Fluor was, was ik vanwege mijn afkomst zelf een minderheid. Ik heb toen gemerkt hoe belangrijk een veilig klimaat is, zodat iedereen zijn zegje kan doen. Later, als COO in de VS, heb ik dus een coachende, aanmoedigende rol op me genomen. Als CEO in Nederland interpreteer ik mijn rol nog steeds zo. Ik wacht liever tot anderen hun standpunt neerleggen dan zelf direct mijn standpunt duidelijk te maken, zodat anderen het gevoel krijgen dat ze moeten volgen – dat bevordert de inclusiviteit.”

Oosterveer gelooft daarnaast in het adagium ‘you can’t be what you can’t see’ en daarom neemt Arcadis deel aan girls day, een initiatief om meisjes al op de middelbare school warm te laten lopen voor bèta, techniek en ICT. Ook intern zijn er activiteiten die de spotlights op vrouwen zetten. “We meten onze vooruitgang. In alle eerlijkheid: het gaat niet zo snel als we willen. Het liefst wil ik zo snel mogelijk naar 50 procent, terwijl we in 2,5 jaar tijd van 36 naar 38 procent vrouwen zijn gegaan. Het is een marathon, geen sprint – een echte sprint zou natuurlijk ook niet wenselijk zijn, dan zouden we een enorme groep mannen plotsklaps moeten vervangen. Helaas zijn we door de crisis minder in de gelegenheid uitgebreid nieuwe mensen aan te trekken, en dat beïnvloedt het tempo van de vrouwelijke aanwas negatief.”

Maar jíj hebt toch zo een topbaan te pakken? Nee dus

Met het oog op het trage tempo waarin vrouwen toetreden tot de topgremia van het bedrijfsleven én externe factoren die tot extra vertraging kunnen leiden, ijvert Oosterveer samen met collega’s dan ook om talentvolle vrouwen binnenboord te houden. Dat lukt natuurlijk niet altijd. In maart van dit jaar stapte CFO Sarah Kuijlaars op, die samen met Oosterveer de raad van bestuur vormde. “De combinatie van een mannelijke en een vrouwelijke bestuurder is in mijn ogen ideaal, het werkte geweldig. In zo’n tandemconstructie ben je complementair aan elkaar en mogen de meningen ook flink verschillen – uiteraard is het niet zo dat de mening van de CEO altijd de doorslag geeft. We zijn nu dus druk op zoek naar een nieuwe CFO. Of dat opnieuw een vrouw wordt? Onze profielschets is volstrekt genderneutraal, maar het balletje kan natuurlijk naar een vrouw rollen. Voor het eind van het derde kwartaal zullen we dat bekendmaken.” Oosterveer wil best toegeven extra kopzorgen te hebben als talentvolle vrouwen opstappen, zoals in 2018, toen Stephanie Hottenhuis de raad van bestuur van Arcadis verruilde voor het CEO-schap bij KPMG. “Het is altijd jammer als talent vertrekt, óók als het gaat om mannelijk talent, maar bij vrouwelijk talent voelt dat zeker als extra pijnlijk. Vanwege unconsious bias is er in het bedrijfsleven gewoon geen gelijk speelveld, met evenredige kansen voor mannen en vrouwen. Vrouwen zijn daardoor minder vertegenwoordigd in de subtop en dat maakt het ingewikkelder vrouwen van dit kaliber aan te trekken.”

Hij steunt dan ook elk initiatief dat vrouwen een zetje geeft. “Met het op handen zijnde quotum voor raden van commissarissen van het beursgenoteerde bedrijfsleven ben ik heel blij. Een aantal jaar geleden dacht ik daar nog anders over, maar ik merk nu dat een zachte hand te weinig effect sorteert, dus dit lijkt me een goede vervolgstap. Mannen zijn decennialang bevoordeeld, dus nu moeten we ruim baan maken voor vrouwen.” Toen Oosterveer in 2017 terugkeerde uit de VS om CEO van Arcadis te worden, kende hij het initiatief Topvrouwen.nl nog niet. “Maar zodra ik erover hoorde, dacht ik: dit is gewoon nodig. Onlangs werd ik gevraagd om deel te nemen aan de ‘Espresso-link’ van Topvrouwen.nl: een tool die gesprekken tussen topvrouwen en bestuurders of toezichthouders mogelijk maakt. Ik hoefde er niet over na te denken – ik vind dat het bij mijn verantwoordelijkheid als bestuurder hoort om talentvolle mensen te laten bloeien en een coachende rol op me te nemen. Ik heb inmiddels vijf gesprekken gehad. Het is de bedoeling dat ik de topvrouwen help met een concrete vraag of een algemeen advies, afhankelijk van de insteek van het gesprek. Het gaat om vrouwen die heel breed nadenken over hun rol en vervolgstappen. Ze zijn erg committed. De gesprekken blijken ook voor mij erg leerzaam zijn. De vrouwen die ik tot nu toe sprak zijn extreem capabel. Dan heb ik de neiging snel te concluderen dat zij toch makkelijk bijvoorbeeld een non-executive boardpositie moeten kunnen verwerven. Maar nee dus – wat voor mij vanzelfsprekend lijkt, ís niet vanzelfsprekend voor vrouwen. De praktijk blijkt erg weerbarstig. Ik hoor nu uit de eerste hand hoe de doorstroom van vrouwen bemoeilijkt wordt.”

Tekst: Nicole Gommers