• 
• 

‘Met de vlam in de pijp: transport en logistiek wil snel diverser worden’

Gevraagd naar de grootste uitdagingen van zijn sector, begint Arthur van Dijk direct over zijn agenda van de dag: meteen na het interview met Topvrouwen.nl vertrekt hij naar de Sociaal-Economische Raad in Den Haag, waarvan hij sinds april dit jaar lid is. Hij komt er bijeen met andere leden van de ‘mobiliteitstafel’, die in de aanloop naar een definitief Klimaatakkoord regelmatig overleggen over een gemeenschappelijke visie om Nederland in beweging te houden, terwijl tegelijkertijd de CO2-uitstoot binnen de sector fors teruggebracht dient te worden.

Duurzaamheid blijkt echter slechts een van pittige dossiers waarmee TLN, dat met 5.500 leden 80 procent van de markt vertegenwoordigt, te maken heeft. Van Dijk: “Ik ben nu vijf jaar voorzitter en in die tijd is er veel veranderd. Voor mijn aantreden lag de nadruk binnen TLN vooral op transport. Daarmee had de sector een negatief imago.”

Dat imago kwam voort uit het idee dat vrachtwagens fileveroorzakers zouden zijn en regelmatig zorgen voor oponthoud op de weg, zei Van Dijks’ voorganger Alexander Sakkers een aantal jaar geleden tegen marketingtijdschrift Adformatie. Van Dijk: “Best vreemd, want zonder transport staat alles stil, maar die negatieve connotatie was er nu eenmaal. Dat beeld kantelde zodra we ons meer gingen oriënteren op onze rol in de maatschappij – mens, markt en milieu zijn onze belangrijkste speerpunten, zeg ik altijd.” Het resultaat van deze zoektocht was dat er meer nadruk kwam te liggen op het stimuleren van efficiëntie: meer doen, maar minder kilometers maken. De onvermijdelijke kilometers die de branche maakt, zijn overigens relatief: “De kracht van ons vervoer ligt binnen een radius van 300 kilometer rond Utrecht. Gaat het om langere afstanden, dan komen vaak de Oost-Europese chauffeurs om de hoek krijgen.”

Met de efficiencyslag van de sector die als een van de eerste na de crisis weer opkrabbelde, kwam er veel meer nadruk op logistiek te liggen. “Daarmee verdween die negatieve beeldvorming.” Ondanks dat noemt Van Dijk die beeldvorming als een van de onderwerpen waar de vereniging graag voortdurend vinger aan de pols houdt, net als de tekorten op de arbeidsmarkt.

Een nieuwe wereld met meer dan voldoende plaats voor vrouwen

Die tekorten worden sectorbreed steeds nijpender, als het bijvoorbeeld gaat om vrachtwagenchauffeurs. In het eerste kwartaal van 2018 stroomden 3047 vrachtwagenchauffeurs in, een recordaantal. “Natuurlijk is dat fijn, het laat ook zien dat ons beleid om zij-instromers te werven aanslaat. Wie succesvol solliciteert tijdens een van onze speciale dagen voor zij-instromers, krijgt baangarantie. Het vak spreekt mensen die van vrijheid houden en het niet prettig vinden als er de hele dag een baas over hun schouders meekijkt erg aan. Maar je moet de cijfers wel in verhouding zien – er zijn veel meer uitstromers dan instromers.”

De tekorten op de arbeidsmarkt gecombineerd met het besef dat de grote uitdagingen waarvoor de sector staat, zorgt ervoor dat TLN meer dan ooit doordrongen is van de noodzaak al het talent te omarmen. Daarmee is ook genderdiversiteit een speerpunt geworden. Vrouwen zijn binnen de sector echter nog een vreemde eend in de bijt, dit geldt voor  álle lagen van bedrijven in de transport en logistiek. Ze zijn er wel, maar zwaar in de minderheid. Zonde, vindt Van Dijk. “Een gezonde mix is meer dan ooit van belang. Wij Nederlanders zijn groot geworden in een analoge wereld die een stuk eendimensionaler was dan de huidige, digitaliserende wereld. Je deed een klus, je kende elkaar. Nu opereren bedrijven op basis van datagedreven analyses of algoritmes. Dat brengt nieuwe kansen met zich mee, bijvoorbeeld voor jonge mensen die afstuderen in Artificial Intelligence ofwel AI. Ook e-commerce is een echte gamechanger – binnen e-commerce komt alle kennis over AI, algoritmes en efficiency samen. Er valt zoveel te innoveren. Het draait allang niet meer om het sjouwen van pallets, het is een compleet nieuwe wereld.” Marry de Gaay Fortman: “Een nieuwe wereld waarin vrouwen hun fair share willen. Maar belangrijker dan dat: een wereld waarin zij prima passen, ook al staat de Transport en Logistiek misschien niet als eerste op het netvlies.”

De kunst afkijken

Geen unicum, maar wel héél bijzonder, noemt De Gaay Fortman het feit dat TLN zelf aanklopte bij Topvrouwen.nl om te bekijken hoe er stappen gemaakt kunnen worden op het gebied van genderdiversity. “Bijzonder omdat een vereniging het voortouw neemt diversiteit bij de aangesloten leden te agenderen, en bijzonder omdat TLN zich realiseert dat er een flinke weg te gaan is als je meer balans wilt in man/vrouwverhoudingen in de hele keten, van de chauffeurs tot de leden van de board. Dat is een proces waarbij je best mag vragen om ondersteuning en best practices van anderen.”

De Gaay Fortman ziet op dit vlak een voorzichtige trend ontstaan. “Sector-overstijgend ‘zelfonderzoek’ komt vaker voor. Soms wordt daarbij ook druk uitgeoefend op bedrijven. Denk maar aan Eumedion: ‘koepel’ van institutionele beleggers, dat onlangs aangesloten beleggers die nog niet voldoen aan de eis van tenminste 30 procent vrouwen in raden van bestuur en raden van commissarissen, een stevige brief stuurde. In die brief moedigt Eumedion-directeur Rients Abma de aangesloten beleggers aan een diversity-beleid te omarmen dat erop gericht is man/vrouwbalans te realiseren, onder meer door meetbare doelen en targets in te stellen. Hij schrijft bovendien te verwachten dat zij deze strategie duidelijk toelichten in het bestuursverslag. Opvallend ook vond ik het dive-in festival dat het Verbond van Verzekeraars organiseerde, om te bekijken hoe divers de sector is en hoe open of gesloten de cultuur. Er zijn meer sectoren en bedrijven die net als TLN op eigen initiatief bij Topvrouwen.nl aankloppen, maar Topvrouwen.nl wil hierin ook zelf meer initiatief tonen: dit kan ook werken voor andere ‘mannelijke’ sectoren, zoals vastgoed of pensioenen. In dit geval: alle lof voor Arthur, die dit wil agenderen.”

Van Dijk: “De tijd is rijp. TLN bestaat nu 25 jaar, en wij gaan voort in een digitale wereld. Zo’n markeringsmoment is een mooi moment voor voorbeeldgedrag: TLN wil als vereniging laten zien dat wij hierin geloven, zodat dit doorsijpelt naar iedereen die bij ons is aangesloten. Daarvoor moet ook TLN zelf veranderen – voor mijn aantreden was het bestuur all male, nu hebben 2 vrouwen zitting in het 12-koppige bestuur: Liesbeth Kaashoek van PostNL en Sandra Smits van Koninklijke Saan. Een mooi begin, maar niet genoeg – wat mij betreft worden het er meer.” Zelf is van Dijk als voormalig wethouder van Haarlemmermeer gewend aan werken met vrouwen. “Mijn staf bestond voor een groot deel uit vrouwen. Ik heb dat altijd als heel prettig ervaren. De meerwaarde van vrouwen schuilt in vele eigenschappen, bijvoorbeeld in het feit dat vrouwen het geen probleem vinden door te vragen als mannen denken dat alles duidelijk is. Wordt zo’n vraag dan toch gesteld, dan blijkt dat er heel veel nog níet glashelder is en dat die vraag uitermate belangrijk is.”

Momentum om te veranderen is er ook vanwege de eerder genoemde krapte op de arbeidsmarkt: “We willen er vrouwen bij omdat diversiteit zorgt voor een brede blik en kansen biedt, niet omdat we omhoog zitten. Maar toch willen we een beetje ‘misbruik’ maken van de krapte op de arbeidsmarkt: die zorgt ervoor dat bedrijven met een andere bril naar beschikbaar potentieel kijken.”

De eerste stap is gezet: TLN organiseerde begin november samen met Topvrouwen.nl een Topvrouwen-evenement, waar ook Marry de Gaay Fortman van de partij was als spreker. Van Dijk:

“Wij ontvingen 22 succesvolle vrouwen en dat was geweldig. Bij een volgend evenement willen we echter bewust ook mannen betrekken, anders zet je vrouwen apart – dat is nou juist wat we niet willen. Ik denk dat het een eye opener kan zijn voor mannen zoveel vrouwen uit de sector bij elkaar te zien: velen weten niet dat er al zoveel succesvolle vrouwen actief zijn als manager en binnen besturen. De kunst van het bewust mixen van mannen en vrouwen hebben we eerlijk gezegd afgekeken bij Topvrouwen.nl. Ik was dit jaar bij het Jaarevent in het Rijksmuseum en ik vond het ontzettend positief dat er zoveel mannen bij waren. Diverser worden doe je samen, dus zo’n event moet voortaan ook samen.”

Met de vlam in de pijp

Dat er, behalve bij TLN zelf, sectorbreed nog heel wat moet veranderen om vrouwen aan te trekken, is voor Van Dijk zonneklaar. Dat zit niet alleen in de mindset – het hardnekkige idee dat transport en logistiek meer ‘bedoeld’ is voor mannen dan voor vrouwen – maar ook in praktische zaken. “Daar loop je vooral tegenaan als je kijkt naar de chauffeurs. De werkomstandigheden trekken minder vrouwen aan.” Gaat het dan om lange ritten, vieze toiletten op parkeerplaatsen en kleffe broodjes bal als lunch? Van Dijk geeft lachend aan dat die omschrijving hem wat te veel doet denken aan Met de vlam in de pijp, de klassieke hit van wijlen de ‘truckende troubadour’ Henk Wijngaard: ‘Met de vlam in de pijp scheur ik door de Brennerpas, met mijn dertig tonnen diesel, ver van huis maar in mijn sas. Met de vlam in de pijp door die eindeloze nacht – en dan moet ik denken aan mijn vrouw die op me wacht.’

“Dat beeld gaat niet meer op voor Nederlandse chauffeurs. Ook mannen zijn niet graag lang van huis. Maar natuurlijk zit het deels in faciliteiten. Gelukkig komen er steeds meer beveiligde parkeerplaatsen waar chauffeurs overnachten. Dat vergroot het veiligheidsgevoel, ook voor vrouwen, je brengt er toch tijd door met een kostbare lading. Verder zullen we moeten inventariseren hoeveel vrouwelijke chauffeurs er tot nu toe actief zijn binnen de sector, wat het beroep voor hen aantrekkelijker kan maken en hoe we hen kunnen servicen. Ze zijn er ook nu wel hoor, die vrouwelijke chauffeurs, en dat zij een vrachtwagen besturen maakt hen echt niet minder vrouw. We zouden deze vrouwen vaker in de spotlights moeten zetten.”

Ontwikkelingen waardoor vrouwelijke chauffeurs met 1-0 voorstaan, zijn er ook. Zo vertelde de oprichter van online supermarktbedrijf Picnic onlangs in het magazine Management Scope dat hij liever vrouwen de boodschappen laat bezorgen. “Hij ziet hen bovenal als hospitality-medewerker en daar zit wat in: natuurlijk vinden klanten het prettig als er iemand komt die veel vertrouwen wekt. Dat voordeel zou ook op kunnen gaan voor andere transportbedrijven.”

Maar het begint simpeler: “We moeten af van het idee dat er klassieke mannen- en vrouwenberoepen bestaan en dat deze sector alleen voor mannen is. Tegenwoordig heb je bij de supermarkt zowel vrouwelijke als mannelijke caissières – het maakt jou toch ook niet uit door wie je geholpen wordt?” De Gaay Fortman, instemmend: “We moeten inderdaad af van die stereotypen. Er is niks meer wat mannen kunnen en vrouwen niet.”

In volle vaart door

In de managementlagen van de bij TLN aangesloten bedrijven zijn meer vrouwen vertegenwoordigd dan op de weg, maar al met al nog lang niet genoeg. Welke vrouwen in de branche bewondert Van Dijk? “Dan denk ik meteen aan Marie-Jose Baartmans, van het Rotterdamse bedrijf Breytner, dat zich heeft toegelegd op zero emission transport, heel innovatief. Marie-Jose is een echte ambassadeur voor verduurzaming. Ze zet onder meer in op elektrificatie van binnenstedelijk vervoer en toekomstbestendige stadsdistributie.”

Ook Jacqueline de Rijk van het bekende Transportbedrijf Jan de Rijk heeft het respect van Van Dijk. “Zij heeft het bedrijf samen met haar man grootgemaakt, het is nu een wereldspeler.” Met een lach: “Dat wil niet zeggen dat ik het altijd eens ben met Jacqueline, we hebben zeker wel eens discussie over het reilen en zeilen binnen het transportbedrijf.” De Gaay Fortman: “Dat is de essentie van diversiteit. Juist als het schuurt, kom je buiten je comfort zone.” Van Dijk: “Precies. Juist daarom hoop ik dat het Topvrouwen-event van Topvrouwen.nl en TLN de ogen heeft geopend. Dat we vanaf nu binnen de sector samen kansen creëren en omarmen. Er is zoveel potentieel beschikbaar, het is zo zonde om talent dat we hard nodig hebben, links te laten liggen. Ik vind het daarbij vooral belangrijk dat de nadruk niet te veel komt te liggen op de vrouwen die binnen de branche die de top al hebben bereikt. Het moet in mijn ogen juist gaan om de vrouw op weg naar de top.”

De Gaay Fortman vindt dat een mooie nuancering: “We zijn er niet om de positie van de gearriveerde topvrouw te versterken. Het gaat erom vrouwelijk talent versneld door te laten stromen naar de top, zodat we niet een hele generatie over het hoofd zien, een generatie van talentvolle vrouwen die enorm kan bijdragen aan het succes van de bij TLN aangesloten bedrijven. Dat lukt alleen als je teams al vanaf onderaan – de basis van je onderneming – divers zijn samengesteld. Ik hoop dan ook dat het event mensen langdurig geïnspireerd heeft in te zetten op genderdiversity binnen alle lagen.”

Ook van Dijk gelooft dat het event een opstap was naar een andere visie op talent. Alert is hij ook: “Ik waak er vooral voor dat we te positief zijn of zelfgenoegzaam worden. We moeten onszelf niet op de borst kloppen omdat we goed bezig zijn, nee, we moeten in volle vaart door.” Of met andere woorden: met de vlam in de pijp. Misschien niet door de Brennerpas, maar dan toch wel binnen die eerder genoemde radius van 300 kilometer rond Utrecht.

Tekst Nicole Gommers

Kort na het interview werd bekend dat TLN-voorman Arthur van Dijk commissaris van de koningin in Noord-Holland wordt. Hij volgt daarmee Johan Remkes op. Van Dijk liet aan Topvrouwen.nl-voorzitter Marry de Gaay Fortman weten ook graag ambassadeur van Topvrouwen.nl te blijven en ons met raad en daad bij te staan. Waarvan akte! Wij wensen Arthur van Dijk veel succes in deze boeiende nieuwe functie.