• 
• 

‘Geen vrouwen in de rvb? Dan zou ik weggaan’

NS-bestuursvoorzitter Roger van Boxtel houdt van snelheid en doorstroom. NS kwam kort voor dit interview nog uitgebreid in het nieuws vanwege de bekendmaking Duitse locomotieven te gaan leasen die met grote snelheid over zowel het Nederlandse als het Duitse spoor kunnen rijden. De mogelijke winst: twee uur sneller in Berlijn. Iets soortgelijks gebeurde eerder met de snelle Eurostar naar Londen. Van Boxtel komt er volmondig voor uit daar trots op te zijn. “De trein wordt zo een steeds beter alternatief voor het vliegtuig, en dat met instemming van partijen als Schiphol en KLM, die ook inzien dat het niet opportuun is koste wat kost vast te houden aan tientallen vluchten per dag naar Londen. We hebben geen verkeerd type concurrentie met elkaar, we kunnen elkaar juist versterken. Als we 2 keer per dag een Eurostar met 900 passagiers laten rijden, scheelt dat zo 6 tot 7 vliegtuigen per dag – dat maakt wat ecologische footprint betreft een enorm verschil.” Ook het feit dat inmiddels alle Hollandse treinen op windstroom rijden, trekt breed de aandacht. Van Boxtel is net terug van een handelsmissie in China, waar hij veelvuldig werd aangesproken op dit wapenfeit. “Het maakt echt indruk, geen land kan ons dit nazeggen. In China is men geïnteresseerd in duurzame technologie en daarom wil men er alles van weten.” Hij vult in één adem aan: “Wist je dat degene binnen NS die hiervoor verantwoordelijk is, onze directeur duurzaam ondernemen, vrouw is? Carola Wijdoogen is degene die hier een succes van maakt. Ik vind het mooi om diversiteit binnen het concern te zien gebeuren.” Wijdoogen is allerminst de enige. Met hetzelfde enthousiasme haalt Van Boxtel een jonge vrouwelijke trainee aan. “Zij is afgestudeerd internationaal bedrijfskundige en stak haar licht op over een traineeship bij NS. Binnen mum van tijd gaf ze leiding aan 10 mannelijke monteurs, vaak van Marokkaanse en Surinaamse afkomst. Nou, hoe divers wil je het hebben? Het is een bijna een nieuwe wereld, en dat voltrekt zich hier op de werkvloer.”

De beste manager

Naast duurzaamheid en langetermijndenken ligt het onderwerp diversiteit Van Boxtel al lange tijd na aan het hart. “Tja, dat begon eigenlijk al in mijn opvoeding, waar mij respect voor zowel mijn vader als mijn moeder werd bijgebracht. Daarna trouwde ik met een vrouw die medisch specialist is. Zij had het grootste gedeelte van de zorg voor onze kinderen – mijn vrouw is een veel betere multitasker dan ik. Daar moeten mannen misschien nog een inhaalslag maken, dat zit niet zo in onze genen. Maar goed, mijn geloof in de kracht van diversiteit zat er absoluut al vroeg in.” Van Boxtel, van 2011 tot 2015 Eerste Kamerlid en fractievoorzitter voor D66 en eerder (1994-1998) Tweede Kamerlid, vicefractievoorzitter en minister (1998-2002) van grotesteden-, integratie- en overheidscommunicatiebeleid, vertelt daarbij ook geïnspireerd te zijn door zijn partijgenoot Els Borst. Borst zei ooit zei dat politiek ‘te belangrijk is alleen aan mannen over te laten.’ Ondanks die overtuiging vond Borst wel dat vrouwen zelfstandig moesten zijn en het heft in eigen handen moesten nemen, aldus Van Boxtel. Dat is een overtuiging die hij met de overleden politica deelt: “Vrouwen mogen zich vaker hard maken voor kwesties die ertoe doen, zij moeten werken aan hun zichtbaarheid. Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd organisaties – bedrijven, de politiek – vrouwen moeten wíllen zien en dat we er goed aan doen talentvolle vrouwen naar de top te begeleiden.” Met dat doel werd kort na de gewelddadige dood van Borst (in 2014) het Els Borst Netwerk opgericht, met als doel vrouwen te ondersteunen en empoweren om zo hun inzet binnen de politiek en de partij te vergroten en zo een gebalanceerde partij te creëren. Van Boxtel is een van de oprichters van het netwerk. 
Zijn overtuigingen wat betreft het nut, de noodzaak en het plezier van diversiteit nam Van Boxtel naadloos mee naar NS. “Ook bij NS geldt dat vrouwen doorgaans de beste manager van zichzelf zijn. Zij hebben alles op orde, overzien het hele speelveld, zijn toegewijd. Dat komt bovenop hun kennis en kunde en dat brengt meerwaarde met zich mee, dus ik vind het heel prettig en leuk om met vrouwen samen te werken.” Binnen NS is balans allang geen utopie meer – van Boxtel heeft binnen de raad van bestuur twee vrouwelijke collega’s, Marjan Rintel (directeur operatie) en Susi Zijderveld (directeur risicobeheersing). Kan van Boxtel zich überhaupt een raad van bestuur zonder vrouwen voorstellen? Het antwoord komt uit zijn tenen: “Néé! Dan zou ik weggaan. Behalve dat het leuk en inspirerend is te werken met gebalanceerde teams, komt het ook ten goede aan de prestaties. Maar het belangrijkste is: als je gelooft in de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen, dan wil je dat toch ook uitstralen? Dan haal je dus vrouwen aan boord.” 
Dat geldt niet alleen voor de Raad van Bestuur van het spoorbedrijf: in de raad van commissarissen van NS zitten vier mannen en twee vrouwen en door het hele bedrijf heen, op allerlei managementniveaus, is 30 tot 35 procent vrouw. Daarmee is de pijplijn dus prima gevuld.

Vlootschouw

‘Streefcijferproof’ zijn – en zelfs boven het minimum van 30 procent vrouwen uitstijgen – is volgens de bestuursvoorzitter geen rocket science. “Het begint bij het kweken van kritische massa. Zit je eenmaal op 20 procent, of we het nou hebben over vrouwen of mensen van andere etniciteit, dan merk je al dat dat mensen zich geen vreemde eend in de bijt meer voelen. Zij kunnen dan samen een vuist maken, worden niet meer overruled door de dominante groep mannen. Organisaties die diverser willen worden, zouden dus eerst kunnen sturen op die kritische massa. Daarbij staat natuurlijk altijd de kwaliteit voorop, maar dat is helemaal geen issue: er zijn zoveel talentvolle vrouwen dat er altijd wel een geschikte vrouw te vinden is. Ik denk daarom dat organisaties bij twijfel tussen 2 kandidaten er goed aan doen te kiezen voor een vrouw, zodat die kritische massa ontstaat.” Daarna groeit de aanwas vanzelf, is de ervaring van Van Boxtel, zolang je tenminste vinger aan de pols houdt en ‘de schoorsteen trekkend houdt.’ “Het is een kwestie van de verhoudingen in de gaten houden. Tellen, dus. Ik houd iedere drie maanden een ‘vlootschouw’ met onze directeur HR. Dan maken we lijstjes met mensen die klaar zijn door te stromen naar managementfuncties. We houden in de gaten dat de verhoudingen kloppen: genoeg vrouwen, genoeg mannen. Zo maak je het instrumenteel. Als er een goede vrouw vertrekt, dan hoop ik daarvoor een andere goede vrouw te vinden. Je kunt snel achteruit kachelen, dus de aandacht moet niet verslappen.” Alle proactieve maatregelen ten spijt, het begint ergens anders: “Geloven in diversiteit en dat geloof topdown uitdragen is het begin.”

Kwetsbaar opstellen

Vanuit die gedachte wilde Van Boxtel graag iets extra’s doen voor vrouwelijk talent binnen de spoorwegen. Een gebeurtenis een dik jaar geleden inspireerde hem. “Mijn collega Marjan Rintel was genomineerd voor de titel Topvrouw van het Jaar. Bij die verkiezing hoort ook een young talent award. Er was dus een tafel vol talent aanwezig, maar daar zat geen NS-vrouw bij. Marjan en ik keken elkaar aan en dachten: dit moet anders. Wij hebben zoveel talent in huis, een hele batterij! Zo ontstond het idee die vrouwen te stimuleren, hen zichtbaarder te maken. Marjan heeft dat opgepakt door contact te zoeken met Stichting Topvrouwen.”
Zo ontstond het idee voor een ‘massa-inschrijving’ van NS-topvrouwen in de database van Stichting Topvrouwen, waarin inmiddels ruim 1.600 ambitieuze, board-ready vrouwen opgenomen zijn. Binnen NS wordt enthousiast gereageerd op de uitnodiging: “Het gaat om een groep daadkrachtige, succesvolle vrouwelijke managers. Natuurlijk vinden zij dit een prettig initiatief: je wordt gezien en krijgt erkenning.” NS is niet het eerste concern dat vrouwen massaal inschrijft in de database: onder meer Rabobank en ABN Amro gingen voor. Uit interviews over die inschrijving bleek dat de bestuursvoorzitters van beide banken hoopten op een ‘goede kruisbestuiving’, bijvoorbeeld omdat vrouwen actief nieuwe kennis en kunde opdoen in nevenfuncties, die zij vervolgens weer mee terug nemen naar hun werkgever. Van Boxtel denkt daar hetzelfde over, maar steekt niet onder stoelen of banken dat de inschrijving voelt als ‘zich kwetsbaar opstellen.’ “Die vrouwen zijn zo goed, ik koester dat talent. Natuurlijk wil ik liever niet dat ze vertrekken. Met zo’n inschrijving kan dat wél gebeuren: ze worden gezien en wellicht gevraagd voor een topfunctie elders. Dat vind ik zeker jammer, maar tegelijkertijd denk ik: dan hebben we er steengoede ambassadeurs bij. Doorstroom is prima. Ik hoop vooral dat al deze talentvolle vrouwen er veel profijt en plezier van hebben, dan geldt andersom hetzelfde voor NS.”

Tekst Nicole Gommers