Oplossingen voor de arbeidsmarkt
De zorg, het onderwijs, de techniek, de politie en vele andere sectoren, ze komen allemaal menskracht te kort. De arbeidsmarkt is nog nooit zo krap geweest. Om die krapte op te lossen, is een andere manier van denken nodig, zonder taboes. Én het lef om dingen anders te doen.
Column van:
Voorzitter SER
De eerste stap is de arbeidsmarkt diverser en inclusiever maken. Zo nodig door middel van gender- en diversiteitsquota. Door alle talent te benutten, pakken we niet alleen de krapte op de arbeidsmarkt aan, maar gaan we ook de strijd aan tegen ongelijke kansen. Dit vraagt om met een open blik naar mensen en mogelijkheden te kijken en ons bewust te worden van (onbewuste) vooroordelen.
De tweede stap is dat we het voor mensen lonend maken om meer uren te gaan werken. Bijvoorbeeld door de kinderopvangmogelijkheden te verbeteren en anders om te gaan met deeltijdwerk. Maar ook door serieus te investeren in gezondheid en in preventie tegen arbeidsgerelateerde en andere ziekten. Daarmee verhogen we niet alleen de arbeidsproductiviteit, maar verkleinen we ook de hardnekkige, onrechtvaardige gezondheidsverschillen in Nederland.
De derde stap is dat we meer mensen verleiden om in tekortsectoren te gaan werken. Zo leidt de energietransitie ertoe dat bedrijven en banen in de oude industrie verdwijnen, maar zorgt die er ook voor dat er nieuwe banen ontstaan, met name in de duurzame energie. Hoe meer mensen voor ‘groene banen’ kiezen, hoe meer de energietransitie kan versnellen. Maar dan moeten we die groene banen wel aantrekkelijker maken.
Denken zonder taboes betekent ook dat we het moeten durven hebben over onderwerpen als een nieuw belastingstelsel waarin arbeid en kapitaal anders worden belast. Over een basisinkomen, als dat eenvoudiger is dan de huidige complexe regels rondom bijvoorbeeld toeslagen. En wellicht ook over een sociale dienstplicht voor 18-jarigen, om de solidariteit en de gemeenschapszin in onze samenleving te versterken.
We moeten nieuwe stappen durven zetten, richting een gezonde, duurzame, wendbare arbeidsmarkt en weerbare medewerkers. Om dat doel te bereiken, hebben we integraal, uitvoerbaar en betrouwbaar langetermijnbeleid nodig. Beleid dat de overheid niet in haar eentje ontwikkelt, maar samen met werkgevers, werknemers, sociologen, ecologen, economen en creatieve denkers. En vooral ook samen met de jongere generatie en andere groepen die te weinig worden gehoord.
Die arbeidsmarkt ziet er over twintig, dertig jaar totaal anders uit dan nu, mede onder invloed van vergrijzing en digitalisering. Er gaan banen verdwijnen, er komen banen voor in de plaats die we nu misschien nog niet eens kunnen verzinnen. Maar de basis is dat alle mensen op de arbeidsmarkt de kans krijgen om mee te doen, hun talenten te ontwikkelen en bij te dragen aan brede welvaart voor iedereen. Alleen dan heeft werk toekomst.
