‘Maak het verlofstelsel begrijpelijk en toekomstbestendig’
Het raakt een maatschappelijke snaar, het SER-advies voor een eenvoudiger en eerlijker verlofstelsel; het krijgt verrassend veel aandacht in de media. Tot tevredenheid van voormalig kroonlid Nicolette van Gestel, voorzitter van de commissie die het advies voorbereidde. Waarom is herziening van het verlofstelsel hard nodig?
Leestijd: 4 minuten
Aan het woord:
Geboorteverlof, ouderschapsverlof, adoptieverlof, calamiteitenverlof, kort- en langdurend zorgverlof, Nederland kent een oerwoud aan verlofregelingen, waar veel werknemers en ook werkgevers in verdwalen.
“Dat hebben we in ons advies duidelijk benoemd”, vertelt Van Gestel, hoogleraar Nieuwe sturingsvormen in sociale zekerheid en arbeidsvoorziening aan de Universiteit van Tilburg. “Door dit oerwoud weten mensen niet goed waar ze recht op hebben als het om verlof gaat. En dat terwijl het steeds urgenter wordt om werken, zorgen en leren te combineren. Goede, toegankelijke verlofregelingen voorkomen dat mensen noodgedwongen minder uren gaan werken, bijvoorbeeld vanwege mantelzorgtaken.”
Het advies ‘Balans in maatschappelijk verlof’ dat in december 2023 verscheen, is een dringend advies aan het kabinet om een eenvoudiger, toekomstbestendig verlofstelsel op te tuigen en de voorwaarden en administratieve verplichtingen zoveel mogelijk gelijk te trekken. Van Gestel: “Het advies is positief ontvangen door een delegatie van de Tweede Kamer en de demissionaire minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Karien van Gennip. Zij heeft afgelopen april een voorstel gedaan om het stelsel - in lijn met ons advies - te stroomlijnen en te vereenvoudigen. We hopen dat het nieuwe kabinet hier snel mee aan de slag gaat. De samenleving heeft grote behoefte aan een eenvoudiger verlofstelsel. Dat komt niet alleen tegemoet aan de wensen van werknemers en werkgevers, maar dient ook een groot maatschappelijk doel.’
Drie pijlers
Het advies pleit voor een verlofstelsel met drie pijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. Alle bestaande verlofregelingen worden netjes bij een van die pijlers ondergebracht. Zo omvat de pijler ‘zorg voor kinderen’ de regelingen voor zwangerschaps- en bevallingsverlof, geboorteverlof, ouderschapsverlof en adoptie- en pleegzorgverlof. De pijler ‘zorg voor naasten’ omvat de regelingen voor kort- en langdurend verlof. Het voorstel is om die regelingen samen te voegen en daar ook mantelzorg onder te scharen, maar hierover komt de SER nog met een apart advies. Onder de pijler ‘persoonlijk verlof’ vallen verlofregelingen die werknemers de mogelijkheid bieden om werk en privé, maar ook werken, leren en zorgen te combineren: calamiteitenverlof en mogelijk ook studieverlof.
Evenwichtiger verdeeld
Het voorgestelde stelsel is volgens Van Gestel robuust en eenvoudig. De drie pijlers maken het voor iedereen begrijpelijker en toegankelijker. De administratieve lasten van verlofregelingen voor werkgevers gaan omlaag. Het is bovendien eerlijker: de financiering van verlofregelingen wordt evenwichtiger verdeeld over werknemers, werkgevers en de overheid. Op dit moment dragen werkgevers en werknemers in aanzienlijke mate zelf de lasten van betaald (aanvullend) geboorte- en ouderschapsverlof, terwijl de bijdrage vanuit de overheid beperkt blijft. Als het aan de SER ligt, wordt bovendien de eis toegevoegd dat werkgever en werknemer vooraf goed overleggen over de wijze waarop ouderschapsverlof wordt opgenomen, rekening houden met wederzijdse wensen en behoeften. De werkgever heeft ook een belang: de organisatie of het bedrijf moet blijven draaien.
Ook stelt de SER voor om een minimale ondergrens vast te stellen voor het dagloon dat werknemers tijdens een verlof ontvangen, zodat het ook voor lage inkomens financieel haalbaar wordt om gebruik te maken van verlofregelingen. Van Gestel: “Ik denk dat de grote winst van het nieuwe verlofstelsel is dat het makkelijker wordt om werken, zorgen en leren te combineren. De verwachting is dat dit de motivatie en prestatie van werknemers bevordert en het ziekteverzuim verlaagt.”
Quick wins
Als het nieuwe kabinet het advies overneemt, kost het nog wel tijd om het advies uit te werken in wetgeving. Daar heeft Van Gestel begrip voor. “Maar er zijn quick wins waar het kabinet direct mee kan beginnen. Gebruik de drie pijlers voor een helder en compleet digitaal overzicht van de huidige verlofregelingen, zodat mensen op internet meteen kunnen zien welke regelingen voor hen van belang zijn. Zet er een goede chatfunctie bij, zodat mensen een vraag kunnen stellen en meteen antwoord krijgen. En zorg voor een slimme rekenfunctie, die direct laat zien wat de financiële consequenties zijn als je verlof opneemt.”
De SER gaat intussen zelf aan de slag met de volgende adviesaanvraag: de combinatie van werk en mantelzorg. De basis daarvoor is gelegd met dit advies over maatschappelijk verlof. Nicolette van Gestel gaat die commissie niet meer trekken. Na tien jaar kroonlid te zijn geweest, nam zij onlangs afscheid. “Het is mooi om met zo’n krachtig, goed ontvangen advies af te zwaaien.”
