Overheid moet voortouw nemen in leven lang ontwikkelen
De SER wil dat de overheid fors en structureel gaat investeren in een leven lang ontwikkelen (LLO). Het huidige beleid is ad hoc en versnipperd. Volgens het SER-advies Leven lang ontwikkelen (december 2023) is er een samenhangende aanpak nodig. Vijf vragen over dit SER-advies en de roep om een duidelijke visie op dit thema.
Tekst: Corien Lambregtse | Leestijd: 4 minuten
Aan het woord:
Geert ten Dam,
SER-kroonlid, voorzitter college van bestuur Universiteit van Amsterdam
Jan-Pieter Daems,
SER-lid, bestuurder CNV
1. Wat gaat er mis met het leven lang ontwikkelen in Nederland?
Geert ten Dam: “We praten er al enorm lang over, maar het is nog steeds niet goed geregeld. Het landelijk beleid is een lappendeken van versnipperde, tijdelijke regelingen. Het is niet duidelijk welke rechten mensen hebben om te leren, wat de mogelijkheden zijn en bij welk loket ze moeten zijn. In het SER-advies zeggen we dat de overheid het voortouw moet nemen en fors moet gaan investeren. Die boodschap willen we het komende kabinet meegeven.”
Jan-Pieter Daems: “De situatie is nu urgenter dan ooit. De arbeidsmarkt is krap én verandert steeds sneller, mede door digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie. Dat vraagt nieuwe kennis en vaardigheden. Bedrijven en organisaties hebben een goed opgeleide beroepsbevolking nodig die met innovaties om kan gaan en in staat is om de transities, bijvoorbeeld op het gebied van energie, daadwerkelijk uit te voeren. Werkgevers, werknemers, branches en de overheid ontplooien allerlei activiteiten, maar de samenhang ontbreekt en er is onzekerheid over de financiering. Ook wordt nog lang niet iedereen bereikt.”
Volgens het SER-advies Leven lang ontwikkelen (december 2023) is er een samenhangende aanpak nodig.
2. De overheid moet fors en structureel in leven lang ontwikkelen gaan investeren?
Ten Dam: “Precies. De overheid moet een stap naar voren doen. Het is belangrijk dat het komende kabinet met een duidelijke visie komt: wat willen we met een leven lang ontwikkelen, waarom is het nodig en hoe gaan we dat regelen? Zorg dat iedereen de mogelijkheid krijgt en gestimuleerd wordt om zich een leven lang te ontwikkelen. Ook mensen die niet zo makkelijk uit zichzelf aan een opleiding of training beginnen. Voor iedereen is het belangrijk om digitale vaardigheden aan te leren. Dat geldt ook voor mensen in publieke sectoren als de zorg, de jeugdhulpverlening en het onderwijs. Zorgvuldige inzet van technologie kan de arbeidsproductiviteit in die sectoren helpen verhogen, de krapte aan personeel tegengaan en zo de publieke dienstverlening betaalbaar en toegankelijk houden.”
3. Welke rol spelen werkgevers en werknemers bij het stimuleren van leven lang ontwikkelen?
Daems: “Levenslang ontwikkelen begínt bij werkgevers en werknemers. De overheid moet dus vooral aansluiten bij wat de arbeidsmarkt en de werkvloer nodig hebben om leven lang ontwikkelen vorm te geven. Er zijn al allerlei initiatieven vanuit werkgevers en werknemers, maar de randvoorwaarden moeten beter en het bereik moet breder. Daarom hebben we de overheid hard nodig. Die kan veel meer doen om een leercultuur te bevorderen, zodat het normaal wordt om met scholing en ontwikkeling aan de slag te gaan. Ook op plekken die buiten de cao-afspraken vallen of waar de drempels voor een leven lang ontwikkelen hoog zijn. We hebben de overheid nodig om een stelsel te helpen creëren dat de hele arbeidsmarkt dekt.”
4. Wat is er nodig om een leercultuur te bevorderen?
Ten Dam: “Leven lang ontwikkelen moet qua regelgeving en kwaliteitsborging worden opgenomen in het onderwijsbestel. Ook moeten er duurzame financiële regelingen komen, in plaats van ad-hocregelingen die na een paar jaar weer ophouden. Verder moet de overheid ervoor zorgen dat het aanbod van trainingen en scholingen de toets der kritiek kan doorstaan. Er is bovendien een systeem nodig om skills te valideren, zodat kan worden vastgesteld wat iemand aan kennis en vaardigheden heeft geleerd. Want ook op de werkvloer wordt er veel geleerd. Met behulp van zo’n systeem kunnen mensen loopbaanstappen zetten, ook buiten de sector waar ze die skills hebben opgedaan.
Maar het begint allemaal met een goede basis: een diploma in het voortgezet onderwijs is de grond waarop je voortbouwt voor een leven lang ontwikkelen. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zou de lead moeten nemen voor de bevordering van leven lang ontwikkelen, maar wel in nauwe samenwerking met Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Want onderwijs en arbeidsmarkt zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als de randvoorwaarden op orde zijn, kunnen werkgevers, werknemers én onderwijsinstellingen hun verantwoordelijkheid nemen voor een bloeiende leercultuur.”
5. Wat zijn de eerste stappen die de komende jaren moeten worden gezet?
Daems: “Het begint ermee dat ieder kind leerrechten krijgt, om gratis naar school te gaan en een (beroeps)opleiding te volgen. Als je aan het werk gaat voordat je deze rechten volledig hebt gebruikt, kun je ze later ook nog gratis gebruiken. Aanvullend daarop moet iedereen een eigen leer-/ontwikkelingsrekening krijgen, waarop wordt gespaard voor vervolgopleidingen, scholingen en trainingen. Hierdoor kunnen mensen regie op hun eigen loopbaan pakken en ook makkelijker switchen naar een andere sector. Dat is heel relevant, nu de arbeidsmarkt snel verandert en sommige banen morgen niet meer bestaan. Belangrijk is ook dat er fysieke en virtuele plekken komen waar mensen terecht kunnen als ze iets willen met hun loopbaan. Een plek waar ze een overzicht krijgen van relevante opleidingen, cursussen en scholingen en een goed advies over wat bij hen past. Het gaat erom dat we alles doen om de drempel naar scholing en ontwikkeling zo laag mogelijk te maken.”
