Hoe zorgen we ervoor dat we gebruik kunnen blijven maken van goede medische zorg? Uitgaven moeten binnen de perken blijven en iedereen moet toegang tot de zorg houden. Vier experts laten hun licht schijnen.
Dick Veluwenkamp, Arkin:
‘Wij schaften in overleg met de zorgverzekeraar de minutenregistratie na cliëntenbezoek af’
Verdubbeling zorguitgaven en 50 procent meer medewerkers?
Bij ongewijzigd beleid verdubbelen de zorguitgaven de komende twintig jaar en werkt een op de vier werknemers in deze sector. Nu zijn dat 1,4 miljoen mensen; daar zouden er dan 700.000 bij moeten komen. Bovendien gaat alle loonruimte die we hebben dan naar zorgpremie. Dat is waarschijnlijk niet haalbaar.
SER-verkenning naar houdbaarheid zorg
Het kabinet verzocht de SER bijna twee jaar geleden om een verkenning uit te voeren naar de houdbaarheid van de Nederlandse zorg op lange termijn. Inmiddels leven we in een andere wereld, maar de SER-commissie, onder leiding van prof. dr. Romke van der Veen, meent dat de verkenning, genaamd Zorg voor de toekomst, door de coronacrisis niet aan relevantie en actualiteit heeft verloren. De aanbevelingen over de ruimte voor en waardering van de professionals in de zorg en over de digitale transformatie zijn wellicht alleen maar waardevoller geworden.
Wel moeten er door de Covid-19 crisis nieuwe vragen worden gesteld, die bijvoorbeeld te maken hebben met voldoende buffers aan hulpmiddelen en geneesmiddelen in de zorg. En met de door globalisering van productie toegenomen afhankelijkheid van lange productieketens. Ook de rol van Europa in de Covid-19-crisis en het omgaan met buffers verdient aandacht. Belangrijke vragen die gesteld moeten worden, maar waarvoor het volgens Van der Veen midden in de crisis nog te vroeg is om die te beantwoorden.
Hoe kijken belangrijke betrokkenen naar de houdbaarheid van de zorg? Vier visies.
Romke van der Veen, hoogleraar Erasmus Universiteit en kroonlid SER
‘Ruimte voor de professional en de digitale transformatie’
“We mogen zorg niet uitsluitend als kostenpost zien. We hebben een goed zorgstelsel van hoge kwaliteit tegen een redelijke prijs, dat de beroepsbevolking vitaal houdt en ons leven verbetert. Bij ongewijzigd beleid komt wel het draagvlak onder druk. De bevolking vergrijst en doet een stijgend beroep op de zorg. Probleem is dat bij ongewijzigd beleid straks niet, zoals nu, een op de zeven, maar een op de vier mensen in de zorg werkt. Hoe komen we aan die mensen? Bovendien gaat alle loonruimte dan op aan zorgpremieverhoging.”
“Hoe houden we op korte termijn de kwaliteit, toegankelijkheid en beheersbaarheid van de zorg op peil? Dat kan met meer ruimte voor professionals, preventie en digitale innovaties en door het huidige systeem van pakketonderhoud uit te breiden. We hebben een goed functionerend systeem voor kostenbeheersing dat actiever en breder ingezet kan worden. We kunnen meer doen aan het bevorderen van zinnige zorg en gepast gebruik. Dat is zeer belangrijk.”
‘Wij pleiten voor periodiek evaluatie van de zorg’
“Wij pleiten daarmee voor een periodieke evaluatie van de zorg. Dus met regelmaat kijken of wat er aan medicijnen en behandelingen is, ook echt goed wordt ingezet. En dan zou kunnen blijken of er op kan worden bijgestuurd.”
“De periodieke evaluatie van de zorg betreft ook de langdurige zorg. Ook hier spelen vragen over zinnige zorg en gepast gebruik. Als je bijvoorbeeld twee miljard vrijmaakt voor extra verpleeghuiszorg, is het verstandig om te kijken of dat geld misschien ook aan zorg thuis kan of moet worden besteed. Dit betekent dat meer naar de samenhang tussen zorgdomeinen gekeken moet worden.”
“We zijn nog niet klaar met de verkenning naar de toekomst van de zorg. We moeten ook een langetermijnvisie formuleren waarin we de demografische- en arbeidsmarktproblematiek verder verkennen. Hoe kunnen we de te verwachten stijgende uitgaven financieren? En wat de arbeidsmarkt betreft: doordat er straks minder kinderen zijn, hebben we minder onderwijzers nodig en kunnen wellicht meer mensen werken in de zorg. Maar niet iedereen is hiervoor geschikt, en daarnaast zijn er ook andere maatschappelijk belangrijke voorzieningen waarvoor we dringend mensen nodig hebben.”
Jolande Sap, voorzitter Federatie voor Gezondheid
‘Geweldig als er een regionaal preventiefonds komt’
“Ik pleit voor preventie van ziekte via drie hoofdpunten. Economische prikkels is er een van. Door ongezonde producten als suiker, alcohol, vet en roken duurder te maken, rem je de consumptie en zorg je voor gezondere mensen. Via accijns kun je bijvoorbeeld het gebruik van groenten en fruit stimuleren en de consumptie van chips, sigaretten en alcohol afremmen. Gezonde keuzes moeten de makkelijkste worden.”
“Tweede speerpunt is op regionaal niveau aansluiten bij de burger, om zo de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden te dichten. Ook in kwaliteit van leven. Veel lager opgeleiden beginnen al op hun vijftigste te kwakkelen. Daarom moet je bij de bron beginnen. Dicht bij de burger. We moeten meer middelen beschikbaar stellen voor vernieuwingen en goede initiatieven op preventiegebied. Het zou geweldig zijn als er komende kabinetsperiode een soort regionaal preventiefonds zou komen.”
‘Maak mensen bewust van slechte gewoontes en help bij het vinden van perspectief’
“Mensen bewust maken van slechte gewoontes en helpen bij het vinden van meer perspectief, dat is bronaanpak op regionaal niveau. Wel vanuit de burger zelf, zonder betutteling. Dat is het laatste deel van de drietrapsraket. Zorgen dat er in een gezin waar ouders geen baan hebben, perspectief is door naar mogelijkheden voor werk te zoeken. Een project als Amsterdam Gezond Gewicht bijvoorbeeld. Dat werkt omdat niet alleen ouders en kinderen er achter staan, maar ook coaches en bedrijven, sportclubs en onderwijs meedoen. Je moet aansluiten bij de doelgroep.”
“In de vorige eeuw keken we vooral naar aandoeningen. Nu moeten we een meer holistische benadering hebben, door meer naar comorbiditeit te kijken. Een moeilijk woord voor meerdere aandoeningen tegelijkertijd. Bronaanpak, liefst regionaal georganiseerd en met digitale ondersteuning. Mooi voorbeeld is samengezond.nl.”
Peter den Hollander, orthopedisch chirurg Haaglanden Medisch Centrum
‘Consult met huisarts bespaart kosten en verkleint de wachtlijst’
“Ik ben heel erg voor ontschotting van de medische zorg. Het mag voor de patiënt niet uitmaken of hij nou te maken heeft met de eerste- of tweedelijns zorg. Dat is een van de redenen waarom in de regio Haaglanden één keer in de maand een van onze specialisten aanschuift bij een huisarts. De orthopeed ziet dan in een dagdeel samen met de huisarts zo’n zestien patiënten. Slechts vijf procent moet alsnog voor een specialistische behandeling naar het ziekenhuis.”
“Dit bezoek heeft veel voordelen: het grootste deel van de patiënten hoeft niet naar het ziekenhuis, je bespaart kosten en verkleint de wachtlijst, de huisarts leert er veel van en wij orthopeden houden de complexere gevallen over. Laat ons maar die heel moeilijke knieoperaties doen. Niet alleen omdat we daarvoor opgeleid zijn en dat het liefste doen; ook omdat we zo niet kunnen doorgaan.”
‘Als we niets doen, groeien de wachtlijsten en moeten patiënten met complexere problemen onnodig lang wachten’
“We weten dat we op nul procent groei zitten en dat het aanbod stijgt. Als we niets doen, stijgen de wachtlijsten en moeten patiënten met complexere gewrichtsproblemen onnodig lang wachten. Dan is het onnodig dat specialisten een aanzienlijk deel van hun tijd besteden aan eenmalige diagnoses en adviezen die ook op een andere manier georganiseerd kunnen worden. Tachtig procent van de patiënten die zich bij de poli melden, hoeft niet geopereerd te worden. Patiënten kunnen in het meekijkconsult orthopedie samen met de huisarts gezien worden. Het leereffect voor de huisarts is na enige tijd zo groot dat deze het voortaan zelf kan.”
“Neem knieschijfproblemen. Vaak ligt dat aan te zware belasting vanwege te zwakke bovenbeenspieren. Diagnose kan via een simpele knietest. Dat is dus prima te verhelpen door trainen van die spieren. Al of niet met hulp van de fysiotherapeut. Daar hoef je echt niet voor naar het ziekenhuis.”
Meer lezen? SERmagazine verschijnt ook 5 keer per jaar als papieren tijdschrift.
Dick Veluwenkamp, Raad van Bestuur ggz-aanbieder Arkin
Waardegedreven zorg: meer zorg, minder formaliteiten
“Ons ziekteverzuim onder ambulant personeel daalde van negen naar drie procent, het verloop halveerde en de tevredenheid ging met sprongen vooruit. Dat allemaal omdat de minutenregistratie na cliëntenbezoek in overleg met zorgverzekeraar Zilveren Kruis is afgeschaft. We registreren nog wel het directe contact in de vorm van een gesprek, maar dat wordt opgenomen in het inhoudelijke dossier. Onze mensen besparen zo 51 minuten per persoon per dag. Tijd die aan zinnige dossiervorming en betere zorg kan worden besteed.”
“Sleutelwoord is vertrouwen van de financier, in dit geval de zorgverzekeraar. We startten met honderdtwintig medewerkers begin 2019. Dat beviel zo goed dat we het experiment uitbreidden naar al onze ‘outreachende’ medewerkers. Dat zijn er vijfhonderd op een totaal van een paar duizend. Inmiddels doen steeds meer zorgverzekeraars mee. Alles met gesloten beurzen. Dat betekent dat de tijd die bespaard wordt door wegvallen van formaliteiten aan de zorg kan worden besteed. We krijgen hetzelfde budget als voorheen, met deze registratie.”
SER-verkenning Zorg voor de toekomst
Hoe kunnen we meer doen aan preventie? Wat is zinnige zorg? Hoe kunnen technologische innovaties helpen? En hoe maken we de zorg aantrekkelijker voor zorgprofessionals? Op deze en andere vragen gaat de verkenning Zorg voor de toekomst in. Deze is uitgevoerd door een SER-commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg onder voorzitterschap van kroonlid prof. dr. Romke van der Veen. Aan de verkenning is een extra inleidende tekst toegevoegd over de gevolgen van de coronacrisis voor de zorg.
