SER-advies
Verkenning mens en technologie, advies over robotisering
In deze gezamenlijke analyse heeft de SER de gevolgen van de transitie naar een digitale economie in kaart gebracht voor de arbeidsmarkt, de organisatie van werk en de arbeidsverhoudingen.
Kansen van digitalisering en robotisering
Technologische ontwikkelingen zoals de digitalisering brengen grote veranderingen met zich mee. De SER heeft in de verkenning uitgangspunten geformuleerd voor de transitie naar de digitale economie.De raad ziet dat digitalisering kansen biedt aan bestaande en nieuwe arbeidsorganisaties, start-ups en platformen om ondernemerschap, innovatie en verduurzaming te bevorderen. Daarmee kan digitalisering bijdragen aan nieuwe werkgelegenheid en aan het verhogen van de maatschappelijke welvaart. Om deze kansen te benutten, zal leren veel centraler komen te staan in de levens van mensen. De verkenning onderstreept daarom het belang van leren en ontwikkelen. Een leven lang, vanaf het aanleren van basisvaardigheden in de kinderopvang, op school en op de werkvloer.
Onzekerheden over de overgang naar een digitale economie
Tegelijkertijd zijn er zorgen. Nederland is op zich goed voorbereid op de komende veranderingen en eerdere industriële revoluties hebben, soms met horten en stoten, uiteindelijk geleid tot meer welvaart en per saldo tot meer werkgelegenheid. Maar er is geen garantie dat dit ook nu weer zal gebeuren. Sommige mensen zijn nu al onzeker over hun werk en inkomen omdat er banen en taken verdwijnen. Lang niet iedereen kan probleemloos de overgang maken van de ene naar de andere baan of beschikt over de gevraagde vaardigheden. In sommige sectoren zijn er nu urgente problemen. Zorgelijk is daarom dat er een onderscheid lijkt te ontstaan tussen mensen die profiteren van de ontwikkelingen, vooral mensen met een hoge opleiding, en mensen die de nadelige effecten ondervinden, vooral mensen met een middelbare of lage opleiding.De raad pleit er daarom voor om de overgang naar een digitale economie te monitoren, om waar nodig tussentijds bij te kunnen sturen. Mocht een situatie ontstaan waarin structureel gebrek is aan voldoende werk voor bepaalde groepen, dan komen beleidsopties in beeld gericht op investeren in meer werk of een andere verdeling van werk. Ook zal er gekeken moeten worden of er voldoende draagvlak is voor de financiering van sociale verzekeringen en publieke voorzieningen. Het streven is een inclusieve arbeidsmarkt, zodat iedereen de kans krijgt mee te doen in de digitale economie.
Bijdrage aan debat
De verkenning levert op drie onderdelen een bijdrage aan het debat. In de eerste plaats biedt het een gezamenlijke analyse van werkgevers- en werknemersorganisaties en kroonleden op de aard en omvang van het transitieproces.In de tweede plaats bevat het een beleidsagenda voor de middellange termijn gericht op een soepele transitie, inclusief een aanpak voor urgente problemen op de korte termijn. Deze aanpak is bedoeld voor mensen die nu zonder baan zitten of hun baan dreigen te verliezen als gevolg van technologische ontwikkelingen.
In de derde plaats presenteert de SER een werkagenda met vraagstukken waarop de komende jaren beleid gevoerd moet worden om de arbeidsmarkt en de daaraan gekoppelde instituties klaar te maken voor de toekomst. De werkagenda geeft aan hoe de verkenning is verbonden met lopende adviestrajecten van de SER, zoals loondoorbetaling bij ziekte en langdurige werkloosheid en werken en leven in de toekomst. Op deze wijze kan de SER een bijdrage leveren aan het te voeren sociaal-economisch beleid en tevens het debat over de gevolgen van digitalisering verder aanzwengelen. Een debat dat zeker de komende jaren nog veel aandacht zal vragen.
Uitwerking in andere SER-adviezen
De SER-commissie Robotisering en arbeid heeft de verkenning en werkagenda voorbereid. De SER werkt aan een advies over loondoorbetaling bij ziekte en langdurige werkloosheid, en brengt een advies uit over werken en leven in de toekomst. Hierin worden de thema’s uit deze verkenning verder uitgewerkt.
