• 
• 

Kansen van jongeren met psychische klachten of chronische aandoening: twee ervaringsverhalen

Tekst: Felix de Fijter

Aan het woord:

Femke van Zoggel,
operationeel manager bij JongPIT

Nafije Kadrija,
student Social Work

 

 

Hoe staat het met het mentale welzijn van jongeren? En hoe gaat het met de inclusie van jongeren met een chronische aandoening? Het SER Jongerenplatform zoomt in op onder meer deze twee thema’s in een nieuwe verkenning naar de kansen en belemmeringen van jongeren op het gebied van leren, werken, wonen en gezinsvorming: Veelbelovend: Kansen en belemmeringen voor jongeren in 2021 (zie ook kader onderaan).

Het SERmagazine sprak met ervaringsdeskundige Femke van Zoggel, die jeugdreuma heeft en werkzaam is bij JongPIT, een stichting die opkomt voor jongeren met een chronische beperking, en met Nafije Kadrija, die na een verkeersongeval mentaal in de knoop kwam, achterop raakte bij haar studie en op zoek moest naar ondersteuning.

Lees door onder de foto

Femke van Zoggel, operationeel manager bij JongPIT

‘Al in groep 1 wordt onderscheid gemaakt tussen ‘normaal’ en ‘het andere’’

JongPIT is een stichting die zich hardmaakt voor jongeren met een chronische of psychische aandoening of beperking. “We staan een inclusieve maatschappij voor waarin iedereen volwaardig kan meedoen”, legt Femke uit. “We organiseren evenementen en masterclasses en helpen jongeren door ze informatie te geven en ervaringsverhalen te delen.”

Zelf kreeg Femke op haar dertiende de diagnose jeugdreuma. “Het heeft echt een stempel gedrukt op mijn tienertijd. Want iedereen rent heel hard en jij staat voor je gevoel stil. Het duurde best lang voordat ik de ondersteuning kreeg die ik nodig had, maar mede ook dankzij de inzet van mijn ouders is het gelukt om mijn draai te vinden en een plek te vinden op de arbeidsmarkt. Ik wilde me heel graag nuttig maken, en gelukkig heb ik nu een plek gevonden waar dat kan.”

Al in het basisonderwijs gaat het over hokjes

“Inclusie en toegankelijkheid zijn de afgelopen jaren belangrijkere thema’s geworden in de hoofden van mensen. Dat is een goede zaak. Maar we zijn er nog lang niet.” In het basisonderwijs gaat het vaak al mis, constateert Femke. “Je bent vier jaar oud, je hebt een beperking en al gauw wordt de vraag opgeworpen of speciaal onderwijs niet beter voor je is. Dus voordat je goed en wel op school begonnen bent, wordt er al onderscheid gemaakt tussen ‘jij past wel in het hokje’ en ‘jij niet’. Je moet naar school in een busje, die school staat meestal in een andere wijk en – ook heel belangrijk – de kinderen zonder beperking leren nooit om te gaan met mensen die niet in het hokje passen. Hoe kunnen we dan van hen verwachten dat ze dat later op de arbeidsmarkt wel kunnen?”

Afstuderen onder je niveau

Ook in de latere levensfase hebben jongeren met een beperking obstakels te nemen, zegt Femke. “Het mbo heeft te maken met de Wet Passend Onderwijs, maar die is in het hoger onderwijs en op de universiteit niet van toepassing. Als het gaat over wat extra tijd voor een tentamen of om grootlettermateriaal, dan gaat het daar nog wel. Maar als het wat ingewikkelder wordt, neem een aangepast rooster, of een vrijstelling van een groepsopdracht, dan ben je echt afhankelijk van de goede wil van een onderwijsinstelling.”

“Het gevolg ervan”, zegt Femke, “is dat jongeren met een chronische aandoening vaak op een lager niveau afstuderen. ‘Ga jij maar een niveau lager’, wordt er dan gezegd. ‘Dan heb je het net iets makkelijker.’”

‘Je kunt zo veel betekenen, als je een kansrijke start krijgt zoals iedereen’

Maar daar zitten jongeren met een beperking helemaal niet op te wachten, zegt Femke. “Ze hebben vaak een heleboel meegemaakt. Ze weten al heel hun leven hoe ze zich moeten aanpassen. Dus kijk gewoon naar de talenten van mensen. Je kunt zo veel betekenen, als je een kansrijke start krijgt zoals iedereen.”

Jongeren met chronische aandoening een vergeten groep

JongPIT wil overheden aansporen om vooral de stem van jongeren te borgen. “Corona heeft ons er nogmaals op gewezen dat jongeren met een chronische aandoening een vergeten groep zijn in dit land. Ze lopen achterstanden op en hun mentale gezondheid gaat achteruit.”

Femke roept onderwijs en werkgevers op om niet naar iemands aandoening of belastbaarheid te kijken, “maar probeer erachter te komen wie iemand echt is. Denk niet in hokjes, maar kijk naar ieders talenten en ambities. Waar ben je goed in? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat je je talenten kan gaan inzetten?”

Nafije Kadrija, student Social Work

Soms denk ik: ik had het bij een mbo-diploma moeten houden’

Ruim vijf jaar geleden kreeg Nafija (33) een auto-ongeluk. De lichamelijke klachten die ze eraan overhield, hadden ook hun mentale uitwerking en beïnvloedden zo ook de studieresultaten. “De druppel voor mij was het moment waarop ik een totale black-out had. Een writersblock, zoals dat heet. Ik heb letterlijk 24 uur lang aan tafel gezeten, maar ik kreeg gewoon geen letter op papier.”

‘Ik werd niet gehoord, en niet gezien’

Nafije vroeg ondersteuning bij haar toenmalige onderwijsinstelling, maar zonder resultaat. “Ik werd niet gehoord, en niet gezien. Terwijl dat nota bene les één is in de opleiding Social Work: laat je cliënt merken dat hij of zij gehoord en gezien wordt.”

Beetje bij beetje weer aan de slag

Voor Nafije was het aanleiding om een overplaatsing te vragen naar Windesheim in Zwolle. Hier kreeg ze wel de begeleiding waar ze op hoopte. “Via mijn studiebegeleider en decaan kwam ik terecht bij het studiesuccescentrum. Ik kreeg gesprekken met een studentenpsycholoog, die me hielp te werken aan faalangst en onzekerheid. Beetje bij beetje lukte het om weer aan de slag te kunnen en te gaan.”

Contact met studiegenoten

“Ik kwam er ook achter hoezeer ik de verbondenheid ging missen met studiegenoten. Als deeltijdstudent volg ik een eigen leerroute. Zo kan ik in mijn eigen tempo studeren, maar er is tegelijkertijd weinig contact met studiegenoten. Juist in de eenzaamheid kunnen psychische problemen de kop opsteken, of is het gevaar aanwezig dat je in uitstelgedrag blijft hangen.”

“Ik ben uiteindelijk in een studiestimuleringsgroep terechtgekomen”, zegt Nafije. Daarin vindt ze enerzijds lotgenotencontact, “en tegelijkertijd probeer je minimaal zes uur per week bij elkaar te komen waarin iedereen gewoon bezig kan zijn met z’n eigen dingen, terwijl je toch het gevoel hebt dat je het samen doet. En zit je dan eens in de knel, dan kun je het er toch met iemand over hebben. Zo’n stok achter de deur is voor mij een goed hulpmiddel om een beetje structuur en ritme op te bouwen. Je voelt je begrepen, en af en toe zegt iemand: Kom op, we gaan weer even aan de slag!”

Veel jongeren met mentale problemen

Nafije ziet in haar omgeving dat veel meer jongeren gebukt gaan onder mentale problemen. “Vaak als gevolg van de hoge werkdruk. Die wordt steeds hoger omdat jongeren hun studie vaak moeten combineren met een bijbaantje, om alle kosten te kunnen dragen. Onlangs sprak ik een studiegenoot die én stageloopt, én een bijbaan heeft én nog allerlei verslagen moest inleveren, in een week tijd. Ze zag door de bomen het bos niet meer. We hebben haar geholpen om in die hele grote berg wat overzicht te aan te brengen, we gaven haar wat tips qua planning en zo kon ze er toch weer met frisse moed tegen aan.”

Hoewel er licht is aan het eind van de tunnel – Nafije hoopt dit jaar af te studeren – “maak ik me wel zorgen voor de toekomst. Soms denk ik: was ik maar gewoon aan het werk gegaan met m’n mbo-diploma op zak. Dan had ik tenminste een huis kunnen kopen en eigen leven kunnen opbouwen. Nu vraag ik me af of dat ooit nog gaat lukken.”

Meer lezen? SERmagazine verschijnt ook 5 keer per jaar als papieren tijdschrift.

Abonneer nu gratis