5 vragen over de fusiegedragsregels en het toezicht erop
Niet eerder waren er zoveel fusies en overnames als in 2021. De fusiegedragsregels beschermen de belangen van de medewerkers als een organisatie plannen in deze richting heeft. Wat houden de regels in? En hoe ziet het toezicht eruit? Vijf vragen en antwoorden.
Het enthousiasme spat er vaak vanaf bij bedrijven die willen fuseren: samen gaan ze een sprong voorwaarts maken en groei en banen creëren. Maar wat betekent een fusie voor de werknemers? Het gaat ook om hun belangen. Komt er bijvoorbeeld een reorganisatie of gaat het bedrijf verhuizen? Daarom hebben werkgevers en werknemers in de SER de fusiegedragsregels vastgesteld.
De kern van deze gedragsregels is dat de betrokken vakbonden op tijd worden geïnformeerd over de plannen. De fusiepartijen moeten hun uitleg geven over de gedachten achter de fusie en de verwachte sociale, economische en juridische gevolgen. En ‘op tijd’ betekent: vóórdat overeenstemming over de fusie wordt bereikt. “Het is belangrijk dat de bonden de gelegenheid krijgen om hun oordeel mee te geven over de fusie die in voorbereiding is. Zij belichten het gezichtspunt van de werknemers en voorkomen zo blinde vlekken bij bestuurders en directie”, zegt Sophia Geelkerken, secretaris van de Geschillencommissie Fusiegedragsregels van de SER.
2. Voor wie gelden de regels?
De fusiegedragsregels zijn niet vastgelegd in de wet, maar zijn een vorm van zelfregulering. Ze gelden voor ondernemingen die in Nederland zijn gevestigd en meer dan 50 medewerkers hebben. Soms legt een cao de grens bij 35 medewerkers.
De gedragsregels zijn in 2015 uitgebreid naar de publieke sfeer en gezondheidszorg
In 2015 heeft de SER de reikwijdte van de gedragsregels uitgebreid van het bedrijfsleven naar de publieke sfeer en gezondheidszorg. Geelkerken: “Dit sloot aan bij de maatschappelijke ontwikkelingen. Marktwerking en privatisering hebben de grens tussen profit en non-profit vervaagd. Onder meer in de zorg, het onderwijs en cultuur zijn organisaties actief die zich feitelijk als bedrijf gedragen. Hetzelfde geldt voor sommige maatschappen in het notariaat of de advocatuur. En dus is het logisch dat zij ook onder de fusiegedragsregels vallen.”
3. Hoe zit het met de ondernemingsraad?
Ondernemers die van plan zijn een fusie aan te gaan, moeten de ondernemingsraad om advies vragen. In de praktijk komt het weleens voor dat de fusiepartijen alleen de ondernemingsraad op de hoogte brengen – en de vakbonden niet of maar half. Dat speelt nu in een aantal zaken bij de Geschillencommissie (zie vraag 4). “Als fusiepartijen de ondernemingsraad informeren, hebben ze oprecht het idee dat ze de werknemers erbij betrekken. Toch houden ze zich dan niet aan de fusiegedragsregels.”
‘Ondernemingsraad en vakbond hebben ieder hun eigen rol en expertise’
Geelkerken benadrukt dat ondernemingsraad en bonden ieder hun eigen rol en expertise hebben. “Ze vullen elkaar aan, en moeten dus ook allebei worden meegenomen. Ondernemingsraden weten heel goed wat er speelt ín het bedrijf; zij zijn vooral naar binnen gericht. Vakbonden zien meerdere bedrijven en hebben meer branchekennis. Zij zijn in staat de fusiepartijen kritisch te bevragen over bijvoorbeeld financieringsconstructies, het sociaal plan bij reorganisaties en de gevolgen van de fusie voor de werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden op korte en langere termijn.”
4. De regels worden niet nageleefd. Wat dan?
Vakbonden die vinden dat ze niet op tijd of niet goed worden geïnformeerd, kunnen een klacht of verzoek tot bemiddeling indienen bij de Geschillencommissie Fusiegedragsregels van de SER. Die route staat ook open voor de ondernemer, als die bijvoorbeeld vindt dat de bonden hun geheimhoudingsplicht hebben geschonden.
In 2021 werden er 9 klachten ingediend bij de geschillencommissie. In totaal werden er toen 892 fusies gemeld bij de SER – een recordaantal. Hierbij speelt corona waarschijnlijk een rol. Fusies zijn een belangrijke overlevingsstrategie voor bedrijven die het moeilijk hebben en een aantal fusies dat eerder on hold werd gezet, kwam vorig jaar los.
‘Ongeveer een derde van de zaken komt tot een einde door bemiddeling’
Doorgaans komt ongeveer een derde van de zaken tot een einde door bemiddeling. Soms wordt het overleg tussen directie en bonden daarna hervat, soms worden er afspraken gemaakt voor de toekomst. Dit hangt af van het stadium van het fusieproces. Het komt ook voor dat partijen er in de tussentijd zelf uitkomen; in de rest van de geschillen doet de commissie uitspraak. “De commissie stelt vast of de gedragsregels zijn overtreden en zo ja, in welke mate. Zij kan geen sancties opleggen, anders dan dat de uitspraken met naam en toenaam worden gepubliceerd.”
5. Wat betekenen de regels voor de professionals die fusies regelen?
Banken, accountants en advocaten hebben de professionele plicht om hun cliënten te informeren over de fusiegedragsregels en te zorgen dat alle meldingen tijdig en correct worden gedaan. Geelkerken krijgt regelmatig de vraag of de melding aan bonden en SER ‘niet veel te vroeg is, nu de fusie nog lang niet rond is’. “Nee, zeg ik dan: ‘je bent juist precies op tijd!’ Eerlijk gezegd baart deze houding me een beetje zorgen. De melding staat niet voor niets op de afvinklijstjes, er is een réden voor. Werknemers zijn cruciale stakeholders van de onderneming. Alleen als zij hun plek krijgen in het fusietraject, komt er een fusie tot stand waarbij álle belangen zijn meegewogen.”
Meer lezen? SERmagazine verschijnt ook 5 keer per jaar als papieren tijdschrift.
De SER houdt toezicht op de naleving van de fusiegedragsregels. Partijen die het niet eens zijn met de gang van zaken, kunnen een klacht indienen bij de Geschillencommissie Fusiegedragsregels. Na een schriftelijke ronde en een hoorzitting doet deze commissie uitspraak over het geschil. Ook bemiddeling is mogelijk. Daarnaast registreert de SER de fusiemeldingen in Nederland. Op het moment dat fusiepartijen de vakbonden informeren over een fusie die in voorbereiding is, moeten zij ook het SER-secretariaat inlichten.
