SER-verkenning: Zonder versnelling van de grondstoffentransitie worden klimaatdoelen niet gehaald
De manier waarop we nu omgaan met energie, grondstoffen en materialen leidt tot klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en milieuproblemen. Om deze grote duurzaamheidsopgaven op te lossen moeten de energietransitie en de grondstoffentransitie samen worden aangepakt. Dat gebeurt nu nog onvoldoende.
De SER schrijft dat in de verkenning Evenwichtig sturen op de grondstoffentransitie en de energietransitie voor brede welvaart.
Klimaat, biodiversiteit én een schone leefomgeving zijn essentieel
De energie- en de grondstoffentransitie hangen nauw met elkaar samen. Het doel van de energietransitie is minder opwarming van de aarde. De grondstoffentransitie richt zich op een 100% circulaire economie in 2050, ten gunste van klimaat, biodiversiteit en de leefomgeving. Zonder grondstoffentransitie komen de klimaatdoelen in de knel. We zullen radicaal efficiënter moeten omgaan met grondstoffen, materialen en producten. Hergebruik, reparatie en recycling van producten en materialen worden deel van het dagelijks leven. Circulair grondstoffen- en materialengebruik vermindert ook de leveringsrisico’s uit geopolitiek instabiele landen, zoals China of Rusland.
“Hoogwaardig hergebruik van grondstoffen en materialen, hoogwaardige inzet van biogrondstoffen en verduurzaming van internationale ketens zijn noodzakelijke voorwaarden voor beide transities. Samenhangend beleid is dus cruciaal.”
Ed Nijpels, voorzitter SER-commissie Duurzame ontwikkeling
Kabinet, maak grondstoffentransitie tot prioriteit
De raad wijst op de noodzaak om de grondstoffentransitie samen met de energietransitie te versnellen. De grondstoffentransitie dient meer gewicht te krijgen om evenwichtig te kunnen sturen. De SER komt met vier punten om dit te verwezenlijken:
1. Stuur ook op (internationale) ketens.
Nederlandse bedrijven die opereren in internationale ketens kunnen ook enorme duurzaamheidswinst realiseren in het buitenland. Het verminderen van primair grondstoffengebruik in internationale ketens moet meetbaar en waardeerbaar zijn, en bedrijven stimuleren.
2. Kom met een kabinetsbrede inzet op de grondstoffentransitie en een adequate uitvoeringsstructuur.
Betrek alle ministeries intensief bij het uitvoeringsprogramma van de coördinerend bewindspersoon, zodat de circulaire economie tot in de haarvaten van andere beleidsterreinen wordt geïntegreerd.
3. Stel een eigenstandig, concreet en afrekenbaar doel voor de grondstoffentransitie vast.
Jaag de grondstoffentransitie aan met een nationale duurzame grondstoffen- en materialendoelstelling, passend bij de Europese kaders. Daarmee kan duurzaamheidswinst (voor klimaat, biodiversiteit én leefomgeving) in de hele productie- en consumptieketen worden gerealiseerd.
4. Presenteer een samenhangend beleidspakket.
Er zijn nog nauwelijks beleidsinstrumenten om grondstoffengebruik te verminderen, hernieuwbare grondstoffen en materialen toe te passen of over te gaan op milieuvriendelijker materialen. Maatregelen kunnen zijn: subsidies, normering of beprijzen in de vorm van een Europese grondstoffenheffing en snellere vergunningverlening om afval weer als grondstof in te zetten. Het is belangrijk dat het Nationaal Programma Circulaire Economie, dat later dit najaar wordt gepresenteerd, zo’n samenhangend pakket aan maatregelen bevat.
Aandacht voor de maatschappelijke context
De transities zijn alleen haalbaar en houdbaar wanneer ze ook rechtvaardig zijn (zgn. just transition). De raad vraagt aandacht voor de inkomens en vermogens van mensen, de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden van werknemers en een eerlijke verdeling van de lusten en de lasten.
